Moddiy ishlab chiqarish asoslari

Qora metallarning pirometallurgiya sikli-temir rudasi va kokslanuvchi ko‘mirning katta zapaslari mavjud rayonlar, masalan, MDH davlatlaridagi Don­bass hamda Dneprbo‘yi, Ural, Kuzbass va boshqalar uchun xarakterlidir. Bu sikl xom ashyo bilan yoqilg‘ini qazib olish va boyitishni, ko‘mirni koksga aylantirish va bu jarayonda benzol hamda og‘ir organik sintez sanoatining boshqa yarim masulotlarini ajratib olishni, ammiak va atsetilen ishlab chiqarish uchun koks gazidan foydalanishni (ular asosida esa azot o‘g‘itlari, ammiak selitrasi, karbomid) hamda turli xil ximiya mahsulotlari (kaprolaktam, vinilatsetatdan ishlangan plastiklar va hokazolar) olishni, domna shlaklaridan foydalanib, binokorlik materiallari (ayniqsa, sement) ishlab chiqarishni, metalltalab mashinasozlikni (shu jumladan, metall konstruksiyalar ishlab chiqarishni) o‘z ichiga oladi. Qora metallar pirometallurgiyasi ma’lum bir davlatlarning ayrim rayonlarida yoqilg‘i energiyasi sanoati (isitish maqsadlarida domna gazlaridan foydalanish va elektr energiyasidan foydalanish asosida) va ko‘mir-energoximiya (ko‘mirni kokslash orqali) sikllari bilan chambarchas bog‘liq.
Rangli metallarning pirometallurgiya sikli-Qozog‘iston, Ural, Sibir, Zakavkaze (Kavkazorti) va O‘zbekiston respublikasidagi rangli metall rudalarining katta manbalari bor boshqa rayonlarda tashkil etilgan. Bu sikl dastlabki xom ashyoni qazib olish, boyitish va metallurgik qayta ishlash bilan birga asosiy komponentlardan ularning «yo‘ldoshlari» ni ajratib olish uchun oraliq mahsulotlardan ko‘p marotaba foydalanishni, xomaki metallarni aralashmalardan tozalashni, qotishmalar ishlab chiqarishni, sulfat kislo­ta olish uchun tarkibida oltingugurti bor chiqindilardan (asosan gazlardan) foydalanish va sulfat kislotadan ayrim mahsulotlar (masa­lan, fosfat o‘g‘itlari) olishni, rangli metallarni keng miqyosda sarflash bilan bog‘liq mashinasozlikni (elektrotexnika, kabel ishlab chiqarish va boshqalar) o‘z ichiga oladi. Ayrim rayonlarda rangli metallar pirometallurgiyasi gidroenergiya-sanoat sikli bilan aloqa qiladi, bu aloqadan maqsad gidrometal­lurgiya usulida rux olish uchun GES larning elektr quvvatidan keng foydalanishdir.