Moddalar ajratishning uslublari. O’simliklarda maxsus ajratmalar tizimining faoliyati. O’simliklarning ekskretor tizimlari



Download 1,88 Mb.
bet6/7
Sana08.07.2022
Hajmi1,88 Mb.
#757288
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
al

X.3-rasm. Kermak (Limonium latifolium) barglarining tuz ajratuvchi bezchalari. 1-kundalang qobiq, 2-kutikula, 3-bezchali hujayra, 4-qushimcha hujayra, 5-bokalsimon hujayra, 6-yig’uvchi hujayra, 7-yadro, 8-yadrocha, 9-tonoplast, 10-markaziy vakuola, 11-diktiosomalar, 12-mitoxondriyalar, 13-vakuolacha, 14-lipid tomchilari.



Tuz ajratuvchi sistemalarning o’simlikning boshqa o’tkazuvchan tizimi bilan bevosita aloqasi yo’q. Bezchalardagi va tukchalardagi ionlar simplast bo’yicha tashiladi. CHunki, ushbu hujayralarning yon devorlari suberin va lignin bilan to’yingan bo’ladi. Tuzlarning chiqarilishi membrananing tashuvchi pompalari yoki vezikulalarning ishi tufayli ro’y beradi. Masalan limonnium o’simligining tuz bezchalarining tashqi hujayralarining plazmalemmasida xlor ionlarini tashqariga yo’naltiruvchi elektrogen nasoslari mavjud. Xlor bilan birgalikda esa natriy ionlarining ham passiv tashiluvi ro’y beradi.


Xlor tashuvchi nasosning ishi esa tashqi eritmadagi tuzlar miqdori bilan boshqarilib turadi va o’simlikning tashqi tuzli sharoitga moslashishi mexanizmining ajralmas qismi hisoblanadi. Tuz yig’uvchi tukchalar boshchalarida tuzning yig’ilishi ham xuddi shunday tashqi muhitda faqatgina NaCI oshsagina ro’y beradi. Bezchalar va tukchalarga ionlarning tashiluvi yorug’lik tufayli boshqariladi va ATF energiyasining sarflanishi bilan boradi.


X.4-rasm. Tuz chiqaruvchi hujayra (V.V.Polevoy, 1989) A-tuz chiqaruvchi bezcha, B-tuz tukchasining ko’rinishi. Strelka bilan ionlarning faol tashiluvi ko’rsatilgan.



Terpenoidlarning ajralishi. Ushbu ikkilamchi metabolitlarning ajralishi bir hujayrali hosilalar yoki ko’p hujayrali tuzilmalar tufayli ro’y beradi. Bir hujayrali hosilalarga yog’ hujayralari, sekretor idioblastlar misol bo’ladi. Ko’p hujayrali terpenoid ajratuvchilarga bez tukchalari, bezchalar, bezli epidermis, osmoforlar va boshqalar misol bo’lib terpenoidlarning asosiy qismi hujayradan tashqariga chiqariladi. Idioblastlarda esa terpenoidlar asosan vakuolalarda yig’iladi.
Terpenoidlar ajratuvchi hujayralarning o’ziga xos tomonlaridan biri bu ularda silliq ER nisbatan rivojlanganligidir va ushbu tuzilma hozirgi vaqtda terpenoidlarning sintezida qatnashadi deb qaraladi. SHuningdek, terpenoidlar ajratuvchi hujayralarda nisbatan ko’p miqdorda leykoplastlar, mitoxondriyalar va yog’ tomchilari uchraydi.
O’simliklar tomonidan ajratiladigan efir moylari, mumlar, kauchuk va gutta terpenoid-izoprenning (S5N8) hosilalari hisoblanadilar va atsetil SoA ishtirokida turli hujayralarda sintezlanadilar. Efir moylari tarkibiga quyidagilar kiradi:
a) alьdegidlar, spirtlar va alifatik terpenlar (S10N16) va spirtlarning efirlari. Masalan, lenaleol spirti landish gullaridan ajraladi. U apelsin moyida ham ko’p uchraydi. Geraniol atirgul, geran va ekvalipt gullari tarkibida ko’p uchraydi.
b) tsiklik terpenlar va ularning hosilalari. Masalan, limonen skipidar, tmin va ukrop moylari tarkibida ko’p uchraydi. Ikkilamchi spirt mentol perechnoy myati tarkibidagi efir moyining 70% ga yaqinini tashkil qilishi mumkin. SHuningdek pinen moddasi skipidarning asosiy qismini tashkil qiladi.

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish