Moddalar ajratishning uslublari. O’simliklarda maxsus ajratmalar tizimining faoliyati. O’simliklarning ekskretor tizimlari

Polisaxaridlarning ajralishi. O’simliklarda polisaxarid shirasini ajratuvchi maxsus tuzilmalar ham mavjud. SHira hujayra devori va plazmolemma o’rtasidagi idioblastlarda hosil bo’ladi.
Ajratilayotgan polisaxarid shira nordan va neytral polisaxaridlardan tashkil topgan bo’lib xususiyatlari jihatidan pektin moddalariga nordon mukopolisaxaridlarga o’xshashdir. Suv o’tlarining shirasi sulьfatlangandir. O’simliklarning barcha polisaxarid shiralari kuchli darajada suvlilidir. Polisaxarid shiralarini ajratuvchi hujayralarning o’ziga xos tomonlari bu o’zlarida ko’p sonli pufakchali diktiosomalarga ega Golldji apparatining miqdorining odatdagidan ko’pligidir. SHiraning ajralishi granulokrin tipida bo’ladi.
Ildiz tukchalari qinchalari hujayralarida shira avvalo hujayra devori va plazmalemma orasida yig’iladi va so’ngra hujayra devorini teshib tashqariga chiqadi. Golьdji apparatining har bir vezikulasidan 30 soniyada polisaxarid ajralib turadi. Hujayralarning sekretorlik faolligi esa davriy ravishda har bir uch soatda ro’y berib to’radi. SHira-polisaxarid ajralishi davrida hujayraning o’zi vakuolaga aylana boshlaydi va oxir-oqibatda o’zlari ham shiraga aylanadi ya’ni golokrin sekretsiyasi ro’y beradi.
Hujayraning polisaxaridlar tipidagi shirali ajratmalarining ahamiyati katta. Masalan, hashorotxo’r o’simliklarda ov shirasi, moxlarning arxegoniyasida esa spermatozoidlarning harakatlanuvchi muhiti. Ildiz qinchalarining polisaxarid ajratmalari ildiz tukchasi yuzasini himoya qilish bilan birga ularning tuproq zarrachalari orasidagi harakatini ham yengillashtiradi. SHuningdek ushbu shirali ajratmalar o’simlik to’qimalari va uning yuzasida suv ushlab qolinishiga yordam beradi va urug’larning unishida qatnashadi ya’ni urug’lar ivitilganda ularning epidermial hujayralari shira ajratish xususiyatiga ega. O’simliklar hujayralaridan ajralgan shira tarkibida ayrim oqsillar, masalan, lektinlar ham bo’lishi mumkin. Lektinlar hujayra, to’qima va organlarni infektsiya kirishidan saqlaydi yoki ma’lum bir o’simlik uchun xos bo’lgan mikrofloraning shakllanishiga yordam beradi.