Modda va uning xossalari

 
 
 
 
 
 
 
 

---

ODDIY VA MURAKKAB MODDALAR. 

Moddalar necha xil element atomlaridan hosil bo’laganiga qarab ikkiga bo’linadi: oddiy va murakkab
moddalarga. 
Oddiy moddalar.

Bir xil element atomlaridan tashkil topgan moddalarga oddiy modda deyiladi.
Masalan: vodorod-H
2 
, kislorod-O
2
, ozon-O
3
, temir-Fe, oltingugurt-S
8
, qaldiroq gaz-(2H
2
+O
2
). 
Allotropiya. 

Bir element atomlaridan turli oddiy moddalar hosil bo‘lishiga - allotropiya deyiladi, xosil bo’lgan oddiy
moddalar allotropik shakl o‘zgarishlar (allotropik modifikatsiya) deb ataladi.
Oddiy sharoitda quyidagi elementlarning alotropik shakllari mavjud:
 
Kislorod – Kislorod molekulasi O
2
, ozon O
3. 
Oltingugurt – rombik, monoklinik, plastik va amorf oltingugurt. 
Fosfor – qizil, oq, qora fosfor. 
Uglerod –olmos, grafit, karbin, fulleren, lensdoylit va amorf uglerod (qurum).
Qo’rg’oshin – alfa (
a
) va betta (
B
) shakllari. 
Qalay – alfa (
a
) va betta (
B
) shakllari. 
Selen – alfa (
a
) va betta (
B
) shakllari. 
Tellur – alfa (
a
) va betta (
B
) shakllari. 
Zamonaviy tushunchalarga ko’ra turli sharoitlarda barcha elementlar allotropik shakllar hosil qiladi. 
Masalan: temir haroratga bog’liq holda alfa (
a
) va betta (
B
) shakllarni namoyon qiladi. 
Allotropiya hodisasining asosiy sabablari:
1)
Oddiy modda molekulasida atomlar sonining har xil bo’lishi. Masalan: O
2
va O
3
2)
Qattiq holatdagi oddiy moddalar turli xil kristall tuzilish hosil qilishi. Masalan: Olmos va grafit
Olmos (tetraedrik) Grafit (geksaganal qavat-qavat)
3)
Oddiy moddalarning kristall va amorf holatda bo’lishi. Masalan: grafit va amorf uglerod 
(qurum). 

Oddiy moddalar xossalariga ko’ra