Мм "укув кулланма"

Транскрипция (лат.—кўчириб ѐзиш)—матн ѐзувининг 
шартли, сунъий тури орқали нутқ товушларининг барча 
хусусиятларини сақлаб қолган ҳолда хатга туширилиши. 
Академик нашр —Бир шоир ѐки адиб ижодий меросини 
мукаммал қамраб олган, танқидий матн билан тенглаштирилган 
нашр тури. Унда муаллиф асарлари матни юзасидан олиб 
борилган ишларнинг охирги ютуқлари ҳисобга олинган ҳолда 
илмий шарҳ ва изоҳлари бўлади. Одатда транслитерация 
шаклида берилади. 
Илмий 
нашрлар 
матншунослигидаги 
шартли 
белгилар: 
Курсив—ношир томонидан матнга киритилган сўзлар. 
Қалин ҳарфлар—киноварда ѐзилган сўз. 
<бурчак қавс>—матннинг тахминий тикланган қисми. 
<...>—тушиб қолган ўрин. 
[ ]—ўчирилган сўз. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

125 
[ ]*—ўчирилган сўз тикланган ѐки тахминий ўқилган сўз. 
I — қатордан қаторга ўтиш. 
II — бетдан бетга ўтиш (бунда ҳошияда саҳифа орқали 
берилади). 
Илмий танқидий матн. Нашрнинг бу турига «Кўп 
нусхали матнларни тадқиқ этиш» бобида бирмунча тўхталиб 
ўтган эдик. Алоҳида предмет сифатида ўтилгани учун бу 
мавзуга ортиқча тўхталмаймиз. 
*** 
Саволлар:  
*
Асарнинг тил хусусиятини тадқиқ этиш учун нега 
биргина қўлѐзмага асосланган нашр керак бўлади? 
*
Факсимиль нашр деганда нимани тушунасиз? 
*
Қуйидаги 
таянч 
сўз 
ва 
ибораларни 
изоҳланг: 
<Факсимилü, репринт, транскрипция, академик нашр>. 
*** 
ЎН ОЛТИНЧИ МАВУ 
Матнларни нашрга тайѐрлаш. Нашр турлари. 
(давоми) 
 
Адабиѐт: П р о х о р о в Е.И. Типы изданий. - В сб. Основы 
текстологии. М., 1962, стр. 479—498. 
Дарснинг мазмуни: Оммабоп нашр турлари. Уларга 
қўйиладиган 
талаблар. 
Оммабоп 
нашрларда 
изоҳ 
ва 
шарҳларнинг ўрни. 
*** 
Энди илмий оммабоп нашр турларидан айримларини 
алоҳида кўриб чиқамиз: 
Транслитерация
21
—Бу нашрда асар матни қўлѐзма 
графикасидан амалдаги ѐзувга ўгирилади. Яъни, бир ѐзув 
ҳарфларини бошқа ѐзув ҳарфлари билан алмаштирилади. Қадим 
21
Транслитерацияни, транскрипция билан адаштириб юборманг. (I 
графикага, II фонетикага алоқадор ҳодисадир. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

126 
қўлѐзмаларни 
ўқиб 
ўрганиш, 
шунингдек, 
орфографик 
қоидаларида қадимий анъанавий ифода усуллари сақланиб 
қолиши билан бундай нашрларнинг аҳамияти алоҳидадир. Бизда 
арабий, форсий ва туркий матнларнинг транслитерацияси 
учрайди. 
Арабий 
жумлалар 
транслитерацияси—иқтибослар 
шаклида, 
форсий 
жумлалар 
транслитерацияси—тожик 
криллицаси ва ўзбек криллицасишаклида; туркий—ўзбек 
криллицасида (М:—«Қиссаи Рабғузий», Навоий томлари, 
классик шоирлар мероси, «Бобурнома» ва ҳоказолар. 
Табдил. Асар матни муаллиф ѐки таржимон давридаги 
тилдан жорий тилга таржима қилиниши табдил дейилади. Бунда 
айрим нашрга тайѐрловчилар тилнинг тарихийлигини бир қадар 
сақлаб қолиш ҳоллари ҳам учраб туради. Табдил нашрлар кенг 
китобхонлар оммаси учун тушунарлилиги билан ҳам муҳим 
ҳисобланади. 
(М.: 
«Қобуснома»нинг 
Огаҳий 
таржимаси;«Маҳбуб ул-қулуб»нинг Порсо Шамсиев табдили.