|
3
. UZBEKISTON RESPUBLIKASIDA XUJJATCHILIKNING
TAKOMILLASHUVI
Tashkilotlarda ish yuritish davlat tilida yuritiladi. 1989 yil 21 oktyabrda
“Uzbekiston SSRning Davlat tili xaqida“, Uzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi
qonunining 7-moddasida “Uzbekiston SSRda muassasa, korxona, Tashkilot va
birlashmalarda ish respublika davlat tilida yuritiladi “, deb yozilgan va 22-moddasida
ish qogozlarining matnlari uzbek tilida bulishi talabi quyilgan ekan, bu vazifalarni
amalga oshirish qandaydir uzboshimchalik va uzibularchilik tarzda borishi kerak
emas. Aks xolda u xujjatlarda xilma-xillikka va idoralararo tushunmovchilikka olib
keladi(1993 yilining 2-sentyabrida Davlat tili xaqidagi qonun UzR Oliy majlisida
qayta kurib chiqildi va lotin alifbosiga utish lozimligi kursatildi).
Tom ma‘nodagi uzbek xujjatchiligini bugungi kun talablari asosida
shakllantirish va rivojlantirish uchun xam markazlashtirilgan xolda katta ishlarni
amalga oshirish, aniq tashkiliy tadbirlar belgilash kerak. Rus xujjatchiligida bugun
tarkib topgan anchayin mukammal tizimga qanday tashkiliy ishlar, aniq chora-
tadbirlar oqibatida erishilgan bulsa, ana shu tashkiliy -tadorikiy ishlarni bizda xam
tezlik bilan boshlab yubormok lozim.
Ma‘lumki, muayyan bir xujjat turi turli xizmat vaziyatlarida turli kurinishlarga
ega buladi, garchi bunda ularning zaruriy qismlari uzgarmasada, axborot bayoni
mazkur xizmat vaziyatiga muvofiq ravishda qisman uzgaradi. Ana shularni xisobga
olib, ayni bir xujjat turining faqat bittagina namunasi emas, balki turli xizmat
vaziyatlarini aks ettiruvchi bir necha namunalari berilgan. Bu namunalardagi familiya
va ismlar, tashkilotlarning nomlari, ularning manzillari, asosan shartli ravishda olib
urganiladi. Ayrim aniq nomlarga xam shartli misol tarzida qarash lozim buladi.
www.qmii.uz/e-lib
10
Xujjatlarni takomillashtirish xodimlarning nutq malakasini egallashga , turli ish
qogozlarini mustaqil , tugri va savodli yozishga urgatishga kumak beradi. Ish yuritish
xujjatlarini yozishni urganish uchun quyidagilarni bilish zarur :
--avvalambor xujjatning yunalishi va uning tuzilishi bilan e‘tibor berib tanishish
lozim;
--Xujjat namunasi matnini uqiganda uning moxiyatini bilishga xarakat qilish,
axborot dalillari bayoni izchilligiga , abzatslar joylashishiga va tinish belgilar
kuyilishiga e‘tibor berish kerak;
--yangi xujjat yozishga kirishganda “e‘tibor bering” sarlavxasi ostidagi matn bilan
albatta tanishing va unga rioya qiling ;
--notanish suzlarning ma‘nosini izoxli va ruscha-uzbekcha lugatlaridan
foydalanilgan xolda aniqlash kerak.
Xozirgi vaqtda tashkilot (firma) faoliyati xaqidagi axborotlarni yuqori
darajaga yetkazib berish, tashkilot (firma) ning uzaro bogliq bulimlari orasidagi
axborotlarni uzaro ayirboshlash va uzatish zamonaviy EXT va vositasi orqali amalga
oshiriladi. Kupchilik tashkilotlar uchun ichki bulim axborot tizimi texnologik
jarayonni tashkil etish masalalarini xal qilish ularni ishlab chiqarish (xizmat
kursatish) axamiyatiga ega ekanligini bildiradi. Tashkilot (firma) ichki axborot tizimi
axborotlarga ega bulgan talab va turli darajalardagi boshqaruvchilarni unga bulgan
extiyojini qohdirish uchun axborot jarayonining tuplamini ifodalaydi.
Ilmiy-texnika, reja, xisob-kitob va taxliliy axborotlar olishga yunaltirilgan
axborotlar jarayoni axborotlar tizimida bir shaklga keltirilgan va elektron xisoblash
texnologiyasiga asoslangan axborotlar va ularni avtomatik tarzda qayta ishlash
mexnat unumdorligini oshirishning muxim omilidir.
Xozirgi davrda axborotlarni uzatish, tarqatish va baxolashda , shuningdek
rejalash va nazoratni amalga oshirishda :
-katta xajmli EXM va shaxsiy kompyuterlardan ;
-mitti protsessorlardan ;
-telekommunikatsiya tizimidan ;
www.qmii.uz/e-lib
11
-elektron yozuv mashinalari , kompyuterlar va mikroexmlarga urnatilgan
kurilmalardan ;
-matnli axborotlarni avtomatik tarzda qayta ishlash vositalaridan foydalanish katta
samara beradi.
Zamonaviy sharoitda EXMlar raqamsiz axborotlari (matnli va grafiklar) qayta
ishlashda qullanilmoqda va “xisoblash texnikasi” termini, kompyuter yordamida
yechiladigan masalalarga mos kelmay qoldi.
Zamonaviy EXM lar bir vaqtning uzida matnli , raqamli va grafikli
axborotlarni qayta ishlash qobiliyatiga ega .
EXM dan foydalanish ishlab chiqarish (xizmat kursatish) nazorati tizimida
muxim urin tutadi. Nazorat jarayonlarida urnatilgan EXM lar, jarayonlar sifatini
tekshiradi .
Kompyuter inqilobi xozirga kelib barcha boshqarish va nazorat ishlarini
avtomatlashtirish imkonini berib, nazorat buyicha tezda yechimlar qabul qilish va
uzilishlarni bartaraf qilishda axamiyat kasb etmoqda, ammo boshqarishda asosiy omil
xamon “inson omili” bulib qolmoqda, chunki barcha ma‘lumotlar, xujjatlar orqali
oxirgi yechimni qabul qilish inson orqali amalga oshiriladi.
www.qmii.uz/e-lib
12
Do'stlaringiz bilan baham: | 
