5.5. Асосий воситалар амортизацияси (эскириши) хисоби
Амортизация асосий воситанинг фойдали хизмат муддати давомида
амортизация кийматини мунтазам равишда таксимлаш ва кучириш
куринишида эскиришнинг киймат ифодасидир. Асосий воситанинг
амортизация киймати тахмин килинаётган тугатилиш кийматини
чикариб ташлаган холда активнинг дастлабки киймати еки молиявий
хисоботларда
курсатилган киймат
урнини босадиган бошка
кийматнинг суммасидир.
Асосий воситанинг эскириши билан амортизация уртасида мустахкам
алока бор. Бирок улар бир хил тушунчалар эмас. Эскириш асосий
воситаларидан фойдаланиш вактида уларнинг техник ишлаб чикариш
хоссаларини аста-секин йукотиш жараенини акс эттиради.
Амортизация анча мураккаб жараён булиб, истеъмол килинган асосий
воситалар кийматини уларнинг эскиришига мувофик равишда махсулот
таннархига, давр харажатларига утказиш, истеъмол кштинган асосий
воситаларнинг урнини коплаш максадида пул фондини жамгариш
жараёнини акс эттиради. Демак, эскириш амортизациянинг дастлабки
шарт-шароитидир.
Узбекистон Республикаси Солик Кодексининг 23-моддасига биноан
асосий
воситаларнинг
амортизация
нормалари
куйидагича
белгиланган:
Асосий воситалар гурухлари
Амортиз
ация
нормаси
1 1.Енгил автомобиллар, такси, йулларда фойдаланиладиган автотрактор
техникаси, махсус асбоб-ускуна, инвентарь ва жихрзлар, компьютерлар,
периферия курилмалари ва маълумотларни кайта ишлаш ускуналари
20 фоиз
2. Юк автомобиллари, актобуслар, махсус автомобиллар ва
автотиркамалар, саноатнинг барча тар-мокпари, металл куйиш
корхонаси учун машиналар ва ускуналар, темирчилик-пресслаш
ускуналари, курилиш ускуналари, кишлок хужалик машиналари ва
ускуналарн, офис учун мебель
15 фоиз
www.qmii.uz/e-lib
57
Асосий воситаларга эскириш хисоблашда "Асосий воситалар" номли 5-
сон БХМАга хамда Узбекистон Республикасининг Солик Кодексига амал
килиш лозим.
Куйидаги асосий воситаларга амортизация хисобланмайди:
- Ер;
- Махсуддор хайвонлар, бука ва хукизлар;
- Кутубхона фонди;
- Бюджет ташкилотлари, шу жумладан, илмий-тадкикот, конструкторлик ва
технологик
ташкилотларнинг
воситалари;
- Белгиланган тартибда консервацияга утказилган асосий воситалар;
-
Тулик
амортизацияланган
асосий
воситалар.
Узок муддатли ижара холларида юкарага олинган асосий воситалар
буйича амортизация ажратмаларини ижарага олувчи утказади. Киска
муддатли ижарада амортизация ажратмаларини ижарага берувчи
хисоблайди.
Амортизацияланувчи киймат мунтазам равишда асо-сий воситани фойдали
ишлатишнинг бутун даврига таксимланади. Амортизация турли хмл
усулларни куллаш йули билан амалга оширилади:
Тугри чизикли усул асосий воситани фойдали иш-латишнинг бутун даври
мобайнида эскиришнинг дои-мий суммаларини хисоблаб ёзишдан иборат.
Камайиб борувчи колдик усули буйича мунтазам хисоблаб ёзилаётган
суммалар фойдали ишлатиш муддати давомида камаяди.
Бажарилган ишлар хажмига мутаносио равишда хисоблаб ёзиш усулига
биноан амортизация микдори факат асосий восита канча марта
ишлатилишига ёки канча махсулот бирлиги ишлаб чикарилиши
кутилаётганига боглик булади.
Кумулятив усулда амортизация суммаси хисоблаш коэффициентининг
махражи булган объектнинг хизмат муддати йигиндиси билан аникпанади.
Бу коэффициентнинг суратида объектнинг хизмат мудцати охи-ригача
коладиган йиллар сони тескари тартибда курсатилади.
33.Темир йул, денгиз, дарг ва х,аво транспорти воси-талари, куч-кувват
берадиган машиналар ва уску-напар: иссиклик-техника ускуналари,
турбина ус-куналари, электр двигателлари ва дизель генера-торлар,
электр узатиш ва алока курилмалари, тру-бопроводлар
8 фоиз
4. Бинолар, иншоотлар ва иморатлар
5 фоиз
5. Бошка гурухларга киритилшган, амортизация кили-надиган активлар 10 фоиз
www.qmii.uz/e-lib
58
Do'stlaringiz bilan baham: |