Miynet tálim oqıtıw metodika qánigeligi

Juwmaqlaw
Texnologiya tálimi páninde, oqıwshilardı milliy ónermentshiligimiz tariyxı, onıń baǵdarları, rawajlanıw basqıshları, tarmaqları menen tanıstırıw, sonday-aq, ózbek hám qaraqalpaq milliy xalıq ónermentshiliginiń: aǵash oymashılıǵı, naǵıshılıq, zerdozlıq, kesteshilik, gilem toqıw sıyaqlı tarawları sırların úyretiw, milliy qadriyatlarımızdı ardaqlaw, olar menen maqtanıw, ǵururlanıw sezimlerin rawajlandırıw, áwlatdan-áwlatqa ótip kiyatırǵan xalıq ónermentshiligi ustalarınıń minásip dawamshıları bolıw, jaratıwshańlıqqa, gózzallıqqa umtılıw sıyaqlı sezimlerdi qáliplestiriwden ibarat bolıp esaplanadı
Texnologiya tàlimi hám tarbiyasi mazmunıda milliy xalıq ámeliy óneri miyrasımız penen birgelikte ulıwma miynet tàlim baǵdarı hám metodikaǵa suyeniw lazım. Miynet tálim páni pedagogın tayarlawda tàlim mazmunınıń zárúr baǵdarları, ulıwma miynet hám milliy dástúrlerinıń ustemligine amel qılıw lazım.
Texnologiya tàlimin de kásip tálimi ámeliyatinda aǵashlarǵa kórkem islew beriwde naǵısshılıq óneri oqıwshıladı pikirlewge, dóretiwshilik qabiletin rawajlandırıwǵa, keńislikte oylawǵa úyretedi hám oqıwshılar kórkem-ónerdıń bir qansha túri menen óz ara baylanıslı ekenligine tusinip jetedi. Ustaxanalarda ámeliy jumıslardı orınlawda naǵısshılıqqa qızıǵıwshı oqıwshılardı dógerek jumıslarına tartıw arqalı, dóretiwshilik qabiletin rawajlandırıwǵa tiykar salınǵan bolar edi.
Hár bir dógerektiń túrine qarap, oqıwshınıń ózlestiriwine qarap temalar ápiwayıdan quramalıǵa, ańsattan-qıyınǵa qarap degen usılda dúziledi. Is rejeler tiykarında ásbap-úskeneler, hár qanday dógerek ushın, tańlanǵan yaki ajıratılǵan xanaǵa jaylastırıladı. Dógerekke qabıl etiw tańlaw tiykarında shólkemlestiriledi.
Oqıwshılardıń oylaw qabiletleri, bar naǵıs elementlerin belgili nızam qaǵyıdalarına ámel qılǵan halda jaylastırıwda olar belgili bilim hám tájiriybege iye bolıwların talap etedi. Sonlıqtanda aǵashlarǵa kókem islew beriwde oqıwshılardıń bilim hám kólikpelerin rawajlandırıw talap etiledi.
Ámeliy jumslardı orınlawda naǵıs kompoziyciyası duziwden aldın, jasalma narseniń ólshemin anıq ólshep alıw, narseniń spatlı hàm janede korkemli shıgıwında ulken rol oynaydı. Narse ólshemin alıwda hár turli asbablardan paydalanıladı. Maselen turli muyeshli hàm tuwrı sızǵıshlar,reyshiyna, transpartiyor, reysfeder hàm basqada bir qatar ásbaplar kerek boladı.Bunda kompoziyciya dizuwiniń dunya qarası, pikirlew kóleminiń kenligi,eń baslısı onıń nazik tabiyatlılıǵı hàm biliminiń joqarı darejede ekenligine baylanıslı boladı.
Demek,bir sheshimge kelgenen soń qaǵazǵa naǵıs kompoziyciyası sızıladı. Kompoziycya duziwden aldın bir narsege anıqlıq kiritip alıw maqsetge muwapıq boladı,yaǵnıy narseniń qanday materiyaldan tayarlanǵanın itibarǵa alıw kerek boladı. Jumsaq materialdan alınǵan bolsa úlkennirek, qattı materialdan alınǵan bolsa maydaraq, quramalı naǵıs túrinen alınǵan boladı.
Àdette naǵıs sızıw ushın jumsaq hàmde ortasha jumsaqlıqtaǵı M, TM yàki 2TM, 2M kibi belgili qàlem túrlerinen paydalanıladı. Qattı qàlemler qaǵazdı tilip jiberedi hàm óshirgende iz qaldıradı. Hàdden tısqarı jumsaq qàlem menen hàm naǵıs sızıw jaramaydı, ol boyalıp ketedi.
Aǵash buyımlardı naǵıslaw ushın tomendegi asbap úskeneler ham materiallar kerek: aǵash, belsheler, jelbir qaǵaz, por, piste komir, sinka, siyle, xıtay qaǵazı yaǵniy kalki, iyne, olif. jelim, qurǵaq har turli boyawlar, lakler, may qalemler, ıdısshalar ham basqalar kerek boladı.
Naǵıs salıp uyreyiwde oqıtıwshı oqıwshılarǵa bul asbaplardı jumısqa tayarlaw ham olardan paydalanıw jolların anıq ham tusinikli etip uyretedi.Talabalar aǵash buyımlarin naǵıs salawları ushın aǵashtın turlerin ham olardıń qasiyetlerin biliwleri kerek. Sebebi, naǵıs islewde har qanday aǵash ham jaray bermiydi.
Naǵıs islew ushın mas bolǵan aǵash tańlaǵannan keyin oǵan daslepki islew beriledi ham juzleri tegislenip shpaklepka qılınadı hamde tegislengen beti boyaw menen boyaladı yaǵniy gruntovka qılınadı.
Qaraqalpaq xalıq milliy naǵısların uyreniwde dógerek jumısların shólkemlestiriw, ásirese dógerekke qatnasıwshı oqıwshılardı siyosiy idealıq hám estetikalıq ruqda tárbiyalawda, gózallıqtı seze alıwǵa, kórkem-óner shıǵarmaların úyreniwge, olardan lázzet alıwǵa, izleniwsheńlik hám jaratıwshańlıq qábiletlerin asırıwǵa, ámeliy ónerge bolgan qızıq jumıslardı kúsheyttiriwge, kásip tańlaw, kónlikpe hám dunya qarasın qáliplestiriwde áhmiyetli rol oynaydı.


PAYDALANǴAN ÀDEBIYATLAR
. О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son «О‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bо‘yicha Harakatlar strategiyasi tо‘g‘risida»gi Farmoni.О‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari tо‘plami, 2017 y., 6-son, 70-modda, 20-son, 354-modda, 23-son, 448-modda.

1. 
   Egamov H. Bóyoqlar bilan ishlash. «Óqituvchi», T., 1971.
   
2. 
   Yakubovskiy A. Yu. Samarkand pri Timure i Timuridax. L., 1993.
   
3. 
   Ózbek entsiklopediyasi. I-XIV tomlar, T., 1981.
   
4. 
   Gulomov S. Mehnat tàlimidan ruscha-ózbekcha izohli luǵat. T.: «Óqituvchi», 1988.
   
5. 
   Xasanov R. Boshlanǵich sinflarda naqsh chizish metodikasi. Toshkent. Óqituvchi, 1982.
   
6. 
   Xasanov.Q Naqqoshlik. T. Óqituvchi, 1990.
   
7. 
   Kuzin.V. S. Voprosi izobrazitel`nogo tvorchesthám. M. 1992.
   
8. 
   Majidov J. Rajapov O. Maktabta tasviriy sanat talimi, samaradorligini oshirishning didaktik asoslari. T.1994 y.
   
9. 
   Bulatov C. Ózbek halq ámaliy sanati T-1992
   
10. 
    Qosimov Q. Naqqoshlik- T-1990
    
11. 
    Bulatov M.S. Poeziya ornamenta //Iskusstvo.-Moskva. 1981
    
12. 
    B. Bekbergenov. «Hayal qizlar óner úyrenbekte» Erkin qaraqalpaqstan gazetasi 16-fevral` 2010 jil 4-bet
    
13. 
    Avedova N.,Volkov V. Karakalpak xalik korkem oneri xakkinda // Sovet Karakalpakstani, 1950
    
14. 
    Dospanov O.T. Jampik-kala - orta esirler esteligi. Nokis: Karakalpakstan. 1992.
    
15. 
    Dospanov O.T. Gorodskaya kul`tura pravoberejnogo Xorezma v epoxu srednevekov`ya (po materialam gorodisha Djanpik-kala). Avtoref. diss... kand. ist. nauk.-Nukus. 1994.
    
16. 
    Zabirova E.N. Novaya pedagogicheskaya texnologiya na urokax oznakomleniya s dekorativno-prikladnim iskusstvom karakalpakov. Metodicheskoe posobie. Nukus: Bilim, 1995.
    
17. 
    www. tdpu. uz
    

19. www. pedagog. uz
20. www. Ziyonet. uz
21. www. edu. Uz
22.tdpu-INTRANET. Ped

1 О‘zbekiston Rewarlspublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son «О‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bо‘yicha Harakatlar strategiyasi tо‘g‘risida»gi Farmoni.О‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari tо‘plami, 2017 y., 6-son, 70-modda, 20-son, 354-modda, 23-son, 448-modda.