Miya va uning ehtiyojlari. Oziqlanishdan tanib olishgacha

Vyacheslav Dubinin
Sizga yoqimli o'qish tilayman va shuni ta'kidlay olmaymanki, taklif etilayotgan matn nevrologiya
va neyrobiologiya olamiga, tanishuv, hamkorlik va do'stlik sohasiga ochiq eshikdir.
Samimiy ehtirom bilan,
neyron tarmoqlarning ishi. Kitobning ikkinchi yarmida tajovuzkorlik, etakchilik qilish, erkin bo'lish,
harakat qilish istagi va boshqalar muhokama qilinadi. Vegetativ soha ba'zi bir batafsil tahlil qilinadi -
peptidlar, norepinefrin va boshqalar, shuningdek, ularga o'xshash birikmalar, ko'pincha dorivor
xususiyatlarga ega.
Muayyan ehtiyojlarga bag'ishlangan 10 ta bo'lim mavjud. Hammasi ochlik markazlari haqida nisbatan
oddiy, ammo juda dolzarb hikoyadan boshlanadi. Keyin - qiziqish va qo'rquv, jinsiy va ota-onaning
xatti-harakati. Maxsus bob taqlidga - oyna printsipiga bag'ishlangan
Keling, o'zimizning noyob miyamizning kuchli va zaif tomonlarini bilgan holda malakali foydalanuvchi
bo'laylik va bu bizning hayotimizni uzoqroq, samaraliroq va baxtliroq qilishiga imkon bering.
o'ziga xos neyrotransmitter molekulalarining - dopamin, opioidlarning ehtiyojlari va hissiyotlarini
yaratishda ishtirok etishi haqidagi matn bo'ylab tarqalgan ma'lumotlarni umumlashtiradi va tizimlashtiradi.
Inson, aslida, asab tizimining apparatida o'rnatilgan foydalanuvchi dasturidir.
miyaning tuzilishi va faoliyati tamoyillari, uni "diagonal" aylantirish mumkin. Keyin
Machine Translated by Google

---

V. A. Dubinin. Miya va uning ehtiyojlari. Oziqlanishdan e'tirofga qadar"
10
1-bob. Miya tuzilishi va faoliyatining
umumiy tamoyillari. Ehtiyojlarning tasnifi
Bizning miyamiz qanday?
Birinchi yaqinlashishda miyani global funktsional bloklar darajasida kompyuter bilan solishtirish mumkin. Shunday
qilib, bizning boshimizda "markaziy ishlov berish birligi" mavjud - miya yarim korteksining yuqori zonalari va u kompyuterda
ham mavjud. Yuqori zonalarga miya yarim korteksining fikrlash va qaror qabul qilish bilan shug'ullanadigan sohalari
kiradi. Markaziy protsessorning ishlashi uchun unga kirish va chiqishda joylashgan qo'shimcha hisoblash qurilmalari
kerak bo'ladi va biz ularni kompyuterda ham, miyada ham topamiz. Kiritish qurilmalari - klaviatura, mikrofon, videokamera
- kompyuter ichidagi signallarni uzatadi. Odamlarda esa bu turli sezgi tizimlari tomonidan amalga oshiriladi.
tonlangan holat.
juda aniq va to'liq.
Bizning miyamizdagi kompyuter quvvat manbai uyqu va uyg'onish markazlariga mos keladi. Va elektr ta'minoti
juda murakkab bo'lmasa-da, lekin buzilsa, kompyuter ishlamaydi. Biror kishi, agar bu juda kichik markaz shikastlangan
bo'lsa, komaga tushadi.
Miya juda murakkab organ bo'lib, barcha davrlarda odamlar miya va umuman asab tizimining ahamiyatini
tushunib, ularni biror narsa bilan solishtirishga harakat qilishgan. Qoidaga ko'ra, taqqoslash o'sha paytda insoniyat
tomonidan yaratilgan ba'zi murakkab, texnik, eng ilg'or ob'ektlar bilan amalga oshirildi. Masalan, 17-asrda Dekart miyani
murakkab mexanik va pnevmatik tizimga qiyoslagan boÿlib, bu yerda turli tutqichlar, gaz ballonlari va boshqalar mavjud
boÿlsa, 19-asrda miyani telefon stansiyasiga oÿxshatishga harakat qilganlar, chunki uning tuzilmalari bor. simlarga
o'xshash, markaz va atrof-muhit o'rtasida aloqa mavjud va ichkarida doimiy "suhbatlar" mavjud. Endi biz asosan miyani
kompyuter bilan taqqoslaymiz, bu juda qulay analogiya, garchi unday bo'lmasa ham
xotira, garchi ular uchun miyaning turli qismlari juda ko'p emas, balki individual nerv hujayralari darajasida sodir bo'ladigan
turli jarayonlar.
Bundan tashqari, kompyuterda ham, miyada ham chiqish qurilmalari - tashqariga yo'naltirilgan bloklar mavjud.
Kompyuterda bu printer yoki displey, bizning tanamizda esa mushaklar va ichki organlar. Miya biror narsa qilsa, shu
jumladan ma'lum bir ehtiyojni qondirish yo'llarini qidirsa, shunga ko'ra, biz qo'llar va oyoqlarimizni harakatga keltiramiz.
Yuragimiz, ichaklarimiz, buyraklarimiz, o'pkalarimiz esa bu barcha harakatlar kislorod, glyukoza va boshqa narsalar bilan
ta'minlanishi uchun ishlaydi ... Bularning barchasi biz uzoq umr ko'rishimiz va imkon qadar baxtli bo'lishimiz uchun ishlaydi.
Yoki, masalan, xotira bloklari. Kompyuterda ma'lumotni qisqa yoki uzoq vaqt saqlaydigan qurilmalar, ya'ni
operativ xotira va qattiq diskda xavfsiz saqlanadigan qurilmalar mavjud. Bizda ham qisqa muddatli va uzoq muddatli
Ehtiyojlar markazlari miyamiz ishida katta rol o'ynaydi. Kompyuterning ishlashida ular o'zlarini juda aniq
ko'rsatmaydilar. Garchi zamonaviy kompyuterlar hali ham o'zlarining "ehtiyojlarini" qanday e'lon qilishni bilishadi.
Kompyuter bizga u yoki bu tarzda aytishi mumkin: "Batareya quvvati tugayapti, meni tarmoqqa ulang" yoki "Pochta keldi,
tekshirib ko'ring" yoki "Antivirus dasturini yangilash vaqti keldimi?". Egasi kvartiraga qanday kirganini eshitgandan so'ng,
noutbukingiz yonib: "O'ynashni xohlaysizmi?", Yoki "Bu erda qiziqarli film paydo bo'ldi" yoki boshqa biror narsa deganda
vaziyatni osongina tasavvur qilishingiz mumkin. Ya'ni, u o'zini faol tutadi, egasiga ma'lum reaktsiyalarni yuklaydi.
Machine Translated by Google

---

11
V. A. Dubinin. Miya va uning ehtiyojlari. Oziqlanishdan e'tirofga qadar"
Nerv hujayrasi (1.1-rasm, chap) markaziy qismga ega bo'lgan tarvaqaylab ketgan shakllanish bo'lib, u
soma deb ataladi; soma yadro va turli organellalarni o'z ichiga oladi. Markaziy qismdan ikki turdagi jarayonlar
ajralib chiqadi: dendritlar va aksonlar ( dendro - "novda", axo - "o'q").
neyronga kiradi va ma'lumot oladi. Neyronning aksoni doimo bitta bo'lib, u signallarni uzatadi