Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universtiteti fizika fakulteti

ASOSIY QISM

2.1 Yorug’lik bosimini Eynshteyn gipotezasi orqali fodalanishi

Eynshteynning yorug’lik kvantlari to’g’risidagi gipotezasiga asosan yorug’lik diskret energiya portsiyalari – fotonlar sifatida nurlanadi, yutiladi va fazoda tarqaladi.

Foton energiyasi ga teng. Foton massasini uning energiyasi orqali ifodalash mumkin:

Fotonni elementar zarracha deb hisoblasak, C yorug’lik tezligi bilan tarqalshi sababli, turg’un massasini nolga teng deb hisoblash mumkin. Fotonning impulsi

ga teng. Fotonning massasi, impulsi va energiyasi uning korpuskulyar xususiyatini belgilaydi, ν- chastotasi esa, yorug’likning to’lqin xususiyatini belgilaydi.

Foton agarda impulsga ega bo’lsa, u holda jismga tushayotgan yorug’lik unga bosim ta’sirini o’tkazadi, chunki foton sirtga urilganda, unga o’z impulsini uzatadi.

Jism sirtiga ν chostotali monoxromatik yorug’lik nuri tushayotgan bo’lsin. Agarda birlik sirt yuzasiga birlik vaqtda N ta foton tushsa, jism sirtining ρ- qaytarish koeffitsentiga asosan ρN fotonlar qaytadi, (1- ρ)N fotonlar esa jismda yutiladi. Har bir yutilgan foton sirtga:

impuls uzatadi, qaytgan foton esa

impuls uzatadi. U holda sirtga ta’sir etuvchi bosim quydagiga teng bo’ladi:

bu yerda hν bitta fotonning energiyasi bo’lgani uchun,

barcha fotonlarning energiyasi bo’ladi yoki sirtga tushayotgan yoritilganlik energiyasi bo’ladi.

Bu yerda nurlanish energiyasining hajmiy zichligi deb ataladi. Shuning uchun, yorug’lik sirtga normal tushishida hosil qilgan bosimi quydagicha bo’ladi;