Mirzo Ulug`bek Nomidagi O`zbekiston Milliy Universiteti Iqtisodiyot fakulteti Fan nomi;Buxgalteriya xisobi aa Audit

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta‘lim Vazirligi
Mirzo Ulug`bek Nomidagi O`zbekiston Milliy Universiteti
Iqtisodiyot fakulteti
Fan nomi;Buxgalteriya xisobi aa Audit



REFERAT


Iqtisodiyot yo`nalishi 2- qurs talabasi
TURSUNOV HASANBOY
MAVZU; Bugalteriya hisobi va audit tarmoqlari

Reja:

1. Buxgalteriya balansi to’g’risida tushuncha

2. Balansning tuzilishi va uning moddalari

3. Хo’jalik operatsiyalari ta’sirida balansdagi o’zgarishlar

4. Xulosa

5. Foydalanilgan adabiyotlar




1. Buxgalteriya balansi to’g’risida tushuncha Korxonalarning xojalik mablaglari hamma vaqt kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonida harakatda boladi va davrlar boyicha ham miqdor, ham qiymat jihatidan ozgarib turadi. Xojalik faoliyati ustidan rahbarlik qilish va boshqarish uchun korxona qanday mablaglarga ega, ularning tarkibi va qaerda joylashganligi hamda bu mablaglar qanday manbalardan tashkil topganligi togrisida aniq ma’lumotlar bolishi zarur. Xojalik mablaglarining tarkibi, joylanishi, harakati va ularning kelib chiqish manbalaridagi ozgarishlarni bir-biriga solishtirib, ma’lum bir sanaga pul olchovida umumlashtirib aks ettirish buxgalteriya hisobi usulining muhim elementlaridan biri – balans yordamida amalga oshiriladi. Balans yordamida xojalik mablaglari, ularning holati, mavjudligi, joylanishi va tashkil topish manbalari togrisidagi ma’lumotlarga ega bolinadi. Balans usulidan faqat buxgalteriya hisobidagina foydalaniladi deb tushunish notogridir. Bu usuldan rejalashtirish, ta’minot, statistika hisobida va operativ hisobda ham keng foydalaniladi. Shuning uchun ham balans usuli yordami bilan ma’lumotlarni umumlashtirish kop fanlarda qollaniladigan umumiy usullar qatoriga kiradi. Buxgalteriya hisobida xojalik mablaglari ikki tomonlama, ya’ni ularning tarkibi va joylanishiga hamda kelib chiqish manbalariga kora aks ettirilishi hisobga olinib, balanslar tuzilayotganda ularda aks ettirilayotgan ma’lumotlar tengligiga e’tibor qilinadi. Korxona xojalik mablaglarining turlari va joylanishi hamda bu mablaglarning tashkil topish manbalari buxgalteriya balansining ikki tomonini tashkil qiladi. Buxgalteriya balansida korxonaning xojalik mablaglari va ularning tashkil topish manbalari umumlashtirilib, odatda, kunning ohiriga (banklarda) yoki hisobot davridan keyingi oyning birinchi kuniga pul olchovida tuziladi. Korxonalarda hisobot davrida sodir bolgan xojalik muomalalari maxsus hujjatlarda qayd qilinadi. Bu hujjatlarga asoslanib buxgalteriya provodkalari tuziladi va ular buxgalteriya hisobining sintetik schyotlariga tarqatiladi. Hisobot davri ohirida sintetik schyotlar boyicha aylanm vedomost tuziladi. Bunda hisobot davri boshidagi har qaysi sintetik schyotning boshlangich qoldigi, hisobot davrida sodir bolgan aylanma summasi va hisobot davri ohiriga qoldiq summasi korsatiladi. Shuni qayd qilib otish kerakki, korxona xojalik mablaglari va ular manbalarining kundalik xojalik faoliyatiga buxgalteriya balansi yordamida tola baho berib bolmaydi. Darhaqiqat, kundalik xojalik faoliyatidagi ozgarishlarni aks ettirib turish uchun buxgalteriya hisobining joriy ma’lumotlarini hisobga oluvchi schyotlar tizimi usulidan foydalaniladi. Lekin xojalik mablaglari va ular manbalarining harakatini, ularda sodir bolgan ozgarishlarni ma’lum bir sanaga toplab aks ettirish talab qilinadi, chunki bunday yigib tasvirlash korxona xojalik mablaglarining, bir tomondan, tarkibi va holatidagi davriy ozgarishni korsatsa, ikkinchi tomondan, ularning tashkil topish manbalaridagi ozgarishlarni aks ettiradi, shu bilan birga, u xojalik faoliyatining holatini iqtisodiy tahlil qilishda zarur hulosalar olish uchun muhim material hisoblanadi.



2.Balansning tuzilishi va uning moddalari Bunday toplash buxgalteriya hisobi usulining balans usuli yordamida amalga oshiriladi. Shunday qilib, buxgalteriya balansi korxonaning xojalik mablaglarini, bir tomondan, tarkibi, holati, joylanishi boyicha, ikkinchi tomondan, qanday manbadan paydo bolishiga qarab ma’lum bir sanaga pul olchovida yigib aks ettirish usulidir.
Buxgalteriya hisobi boyicha xalqaro buxgalteriya standartlarida buxgalteriya balansi balans hisoboti deb yuritiladi. Balans hisoboti korxonaning ma’lum sanaga bolgan moliyaviy holatini korsatadi. Balans hisoboti korxonaning aktivlari, korxonaning boshqa huquqiy shaxslar va fuqarolarga bolgan majburiyatlari hamda aksiyali jamiyat shaklida faoliyat qiladigan korxonaning aksiyali kapitalining tafsiloti bilan berilgan royhatini korsatadi. Buxgalteriya balansini balans hisoboti deb atalishiga sabab, bu balansda korxona aktivlarining qiymatini, korxonaning boshqa huquqiy shaxslar va fuqarolarga bolgan majburiyatlarining umumiy qiymati bilan korxonaning kapitalini umumiy qiymatiga teng kelishidir. Korxona kapitali – bu korxona o`z aktivlariga egaligidir. Korxona majburiyatlari esa muayyan korxona aktivlariga uning kreditorlari tomonidan egaligidir. Balans hisoboti boyicha korxona aktivining qiymati uning kapitali qiymati bilan majburiyatlarining summasini yigindisiga teng keladi. Yagona buxgalteriya balansining aktivida ham, passivida ham ikkitadan bolim bor: Korinib turibdiki, buxgalteriya balansi ikki tomonli korinishga ega bolib, uning chap tomoni aktiv, ong tamoni esa passiv deb nomlanadi.
Aktiv tomonida xojalik mablaglarining turlari, joylanishi korsatilsa, passiv tomonida esa shu mablaglarning paydo bolish manbalari va qanday maqsadga ishlatilishi aks ettiriladi. Buxgalteriya balansining ikkala tomoni ham bir qancha moddalarga bolinadi. Demak, buxgalteriya balansi moddasi deb iqtisodiy jihatdan bir xil bolgan xojalik mablaglarining ma’lum bir turi yoki xojalik mablaglarining tashkil topish manbaini balansda alohida aks ettiruvchi korsatkichga aytiladi.
Aktiv tomonidagi balans moddalarining yigindi summasi passiv tomonidagi balans moddalarining yigindi summasiga teng bolishi shart. Chunki balansning aktiv va passiv tomonida xojalik mablaglari va shu mablaglarning tashkil topish manbalari ikki tomonlama aks ettiriladi. Balans moddalarini guruhlashtirish xojalik mablaglarining maqsadga muvofiq foydalanishini tola nazorat qilish va korxonaning faoliyatini tahlil qilish uchun imkoniyat yaratadi. Buxgalteriya balansini tuzishda oldingi bobda korsatib otilgan xojalik mablaglari va manbalarining guruhlanishi asos bolib xizmat qiladi. Shunga asoslanib korxonalar yagona buxgalteriya balansining shakli umuqabul qilingan.