Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti biologiya fakulteti fan: botanika ( yuksak o’simliklar ) mustaqil ish

Plaunsimonlar bo`limi — Lycopodiophyta

Plaunsimonlar eng qadimgi o`simliklardan biridir. Ular paleozoy erasining Silur davridan boshlab, Karbon davrida o`z rivojlanishining eng yuqori pog`onasiga yetgan. Karbon davrida plaunsimonlarning baland bo`yli daraxtsimon shakllari keng tarqalgan. Hozirgi paytda esa faqatgina o`tsimon turlarigina yetib kelgan. Plaunsimonlar plaunlar (Lycopodineae) va lepidodendronlar (Lepidodendrineae) sinflariga bo`linadi. Plaunlar sinfi o`tsimon o`simliklarning: plaunsimonlar (Lycopodiales) - teng sporalilar va selaginellalar (Selaginellales) - har xil sporalilar qabilalaridan iborat. Lepidodendronlar sinfiga paleozoy erasida yashagan va keyinchalik yo`qolib ketgan daraxt o`simliklar kiradi.

Plaunlarning barcha xarakterli xususiyatlarini o`zida mujassamlashtirgan

vakili cho`qmoqli plaun (Licopodium clavatum) hisoblanadi . Bu o`simlik Rossiyada, xususan, uning o`rmon zonasida keng tarqalgan. Cho`qmoqli plaun dixatomik shoxlangan, yer bag`irlab o`sadigan o`simlik bo`lib, ayrim hollarda uning uzunligi 3 m ga qadar boradi. Poyasining ichki tuzilishi nisbatan murakkab, uning sirt tomonida og`izchali epidermis joylashgan, epidermis ostida ich tomonidan endodermaga o`xshash po`st bo`ladi. Endodermadan so`ng peritsikl boshlanadi, markazda esa traxeidlardan iborat ksilema joylashgan bo`lib, uni elaksimon naylar va parenxima hujayralaridan shakllangan floema o`rab turadi.

Plaunsimonlar ma`lum darajadagi xo`jalik ahamiyatiga ega, undan olinadigan moy tabobatda, sporasidan olinadigan bo`yoq esa jun va ipakni bo`yash uchun ishlatiladi.