Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti biologiya-tuproqshunoslik fakulteti Kimyo o’qitish metodikasi fanidan Oqsillar mavzusini o’qitish bo’yicha yarmuhammedova sohibaning tayyorlagan taqdimot ishi toshkent-2014

Иккиламчи минералларнинг чидамлилийлиги М.Джексон аниқлашича қуйидагича ошиб боради

Иккиламчи минералларнинг чидамлилийлиги М.Джексон аниқлашича қуйидагича ошиб боради

• Гипс, галит, мираболит ва бошқа тузлар.
• Кальцит, арагонит, доломит.
• Хлортит, нонтронит.
• Иллит, мусковит, серицид.
• Вермакулит.
• Монтморилонит, бейделлит.
• Каолинит, галлуазит.
• Бёмит, гибсит
• Гематит, лимонит, гетит.

Иккиламчи минераллар бўкиш, чўкиш, сув ўтказиш, ёпишқоқлик, элашимлик, қовушқоқлик, пластиклик ва бошқа хоссаларга эга. Минераллар бир биридан кристаллографик тузилиш ва кристаллографик таркиби билан ажралиб туради.

• Демак, нураш жараёни натижасида тоғ жинслари ва минералларининг физикавий ҳолати ва кимёвий таркиби ўзгариб, нураш махсулотлари ўсимликлар ҳаёти учун қулай бўлган шароит вужудга келади.

Она жинслар тупроқнинг минерал асоси бўлиб, тупроқ пайдо қилувчи жинсларнинг механик, минералогик ва кимёвий таркиби, физик, кимёвий физик хоссалари унда шаклланаётган тупроқга бевосита таъсир қилади. Тупроқ она жинсининг келиб чиқиш таркиби, тузилиши ва хоссалари билан кескин фарқ қилади. Шунинг учун тупроқ бир хил унумдорликка эга бўлмайди. Барча тупроқ пайдо қилувчи ёки она жинслар келиб чиқишига кўра қуйидаги группаларга ётқизиқларига бўлинади:

элювиал,
делювиал,
пролювиал,
алювилиал,
денгиз,
кўл,
муз,
эол
лёсс
Она жинслар

Элювий ётқизиқлар - нураш маҳсулотларининг нураш қобиғида ўз ўрнида тўпланишидан ҳосил бўлган ётқизиқлар ҳисобланади.

• Элювий ётқизиқлар - нураш маҳсулотларининг нураш қобиғида ўз ўрнида тўпланишидан ҳосил бўлган ётқизиқлар ҳисобланади.
• Делювий ётқизиқлар - нураш маҳсулотининг ёмғир ва эриган қор сувлари ҳаракати таъсирида қияликларнинг қуйи қисмларида тўпланишидан ҳосил бўлади. Қум, қумоқ, қумлоқ ва соз таркибли бўлади.
• Пролювиал ёткизиқлар – тоғ этаклари ва адирларда сел сувлари тўпланган турли ўлчамли тош, шағал, қум каби ҳар хил механик таркиб аралашмасидан ташкил топган. Бу ётқизиқ асосан сел сувлари таъсирида бўлса буни сел ётқизиқлари ҳам дейилади.