Mirzo ulug bek nomidagi

Tavsiflash-tajriba (kuzatish yoki eksperiment) natijalarini fanda qabul qilingan m a’lum belgilash tizimlari yordamida qayd etishdan iborat bilish operatsiyasi


О ‘Ichash-qabul qilingan о ‘Ichov birliklarida о ‘Ichanayotgan kattalikning son miqdorini topish maqsadida та ’lum vositalar yordamida bajariluvchi amallar majmui. 0 ‘lchashning tuzilmasi quyidagi elementlardan tashkil topadi:

240

-bilish subyekti, muayyan bilish maqsadlarida o'lchashni amalga oshiradi;

-o‘lchash vositalari, tabiiy va inson tomonidan yaratilgan;
-o'lchash obyekti, ya’ni o'lchanadigan kattalik yoki qiyoslash amaliyotini qo‘llash mumkin bo‘lgan xossa;

-o‘lchash usuli ya’ni, o'lchash asboblari yordamida bajariladigan amaliy harakatlar, operatsiyalar yig‘indisidan iborat bo‘lib, o‘z ichiga muayyan mantiqiy va hisoblash amaliyotlarini ham oladi;

-o‘lchash natijasi, nomlangan kattalikdan iborat bo‘lib, tegishli nomlar yoki belgilar yordamida ifodalanadi.

0. 
   ‘Ichash aniqligi muammosi ham empirik bilish uslubi sifatida shu kabi o‘lchashning gnoseologik asoslariga oid hisoblanadi. 0 ‘lchash aniq­ ligi o‘lchash jarayonidagi quyidagi obyektiv va subyektiv omillarga bog‘liq:
   

-o‘rganilayotgan obyektda u yoki bu turg‘un miqdor ta’riflarini ajra­ tib olish imkoniyati murakkab, ba’zan esa buning umuman iloji bo‘lmaydi;

-oichash vositalari imkoniyatlari (ulaming mukammallik darajasi) va o‘lchash jarayoni kechayotgan sharoitlar. Qator hollarda kattalikning aniq qiymatini topishning umuman imkoni yo‘q. Masalan, elektronning atom atrofidagi traektoriyasini aniqlash mumkin emas va h.k.

Oichashning subyektiv omillari qatoriga o‘lchash usulini tanlash, ushbu jarayonni tashkil qilish va subyektning bilish imkoniyatlari - eksperiment o‘tkazuvchi malakasi, uning olingan natijalarini to‘g‘ri va savodli izohlab berish mahorati kiradi.