Mirzo ulug ’ bek nomidagi o ’ zbekiston milliy universiteti “ fizika

To’lqinning tarqalish yo’nalishi
:
Doiraviy
polarizatsiya
–
induksiya vektorining aylanish yo
’
nalishiga qarab o
’
ng 
yoki chap; 
 
Elliptik
polarizatsiya
–
dumaloq va chiziqli qutblanishlar orasidagi oraliq holat. 
Inkogerent nurlanish qutblanishi yoki yuqoridagi usullardan birortasi bilan toʻliq 
yoki qisman qutblanishi mumkin emas. Bunday holda, polarizatsiya tushunchasi 
5mplitude jihatdan tushuniladi. 
5 

---

Polarizatsiyani nazariy ko
’
rib chiqishda to
’
lqin gorizontal ravishda tarqaladi deb 
taxmin qilinadi. Keyin to
’
lqinning 6mplitud va gorizontal chiziqli polarizatsiyasi haqida 
gapirishimiz mumkin. 
Elektromagnit to
’
lqinni (nazariy va amaliy jihatdan) ikkita qutblangan 
komponentga ajratish mumkin, masalan, 6mplitud va gorizontal qutblangan. Boshqa 
kengaytmalar, masalan, o
’
zaro perpendikulyar yo
’
nalishlarning boshqa juftligida yoki 
chap va o
’
ng dumaloq polarizatsiyaga ega bo
’
lgan ikkita komponentda mumkin. Chiziqli 
polarizatsiyalangan to
’
lqinni dumaloq polarizatsiyaga (yoki aksincha) kengaytirishga 
harakat qilganda, ikkita yarim intensivlik komponenti paydo bo
’
ladi.
Kvant va klassik nuqtai nazardan, qutblanish ikki o
’
lchovli kompleks 6mplit bilan 
tavsiflanishi mumkin . 
Antenna nurlanishi odatda chiziqli polarizatsiyaga ega.
Sirtdan aks etganda yorug
’
likning qutblanishini o
’
zgartirib, sirt tuzilishini, 6mpli 
konstantalarni va namuna qalinligini baholash mumkin.
Agar tarqalgan yorug
’
lik qutblangan bo
’
lsa, u holda boshqa polarizatsiyaga ega 
polarizatsiya filtri yordamida yorug
’
lik o
’
tishini cheklash mumkin. Polarizatorlardan 
o
’
tadigan yorug
’
likning intensivligi Malus qonuniga bo
’
ysunadi. LCD displeylar ushbu 
printsip asosida ishlaydi.
Ba
’
zi tirik mavjudotlar, masalan, asalarilar yorug
’
likning chiziqli qutblanishini 
ajrata oladi, bu ularga kosmosda yo
’
naltirish uchun qo
’
shimcha imkoniyatlar beradi. 
Ayrim hayvonlar, masalan, tovus mantis qisqichbaqasi aylana qutblangan yorug
’
likni, 
ya
’
ni aylana qutblanishli yorug
’
likni ajrata olishi aniqlandi.