Мирзо улуғбек номидаги

Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг ғоявий негизларини яратишда хориж амалиётини қўллаш масалалари

Иккинчи Жаҳон урушидан кейинги давр олий таълимнинг оммавий модели билан ажралиб турди. Бунгача олий маълумот юқори ижтимоий синфларга мансуб кишилар учун бўлган (Бреннан, 2004). Ушбу модел Европада ва умуман ғарбий дунёда таълим сиёсатининг ядроси бўлди (Шапиро, 2005). Бундай сиёсат ахборот ва коммуникация технологиялари (AКТ) пайдо бўлишига ёрдам берди, бу мамлакатлар ва олий ўқув юртлари ўртасидаги тижорат ва нотижорат алоқаларни кучайтириб, олий таълимнинг ролини янада универсал қилиб, уни янада кенгайтирди (Жонгблоед ва бошқалар 2008). Олий таълимнинг чегаралари ноаниқ бўлиб чиқди "ижтимоий шартнома" сифатида юзага келмоқда.
Бундан ташқари, олий таълимда талабалар демографияси доимий равишда ўзгариб туради. Ҳозирги пайтда олий таълим глобал бозорда фаолият юритаётган соҳага айланди. Дунё бўйлаб истеъдодларни жалб қилиш учун рақобат тез суръатлар билан ўсиб бормоқда, чунки кўп сонли давлатлар фуқаролиги бўлмаганларга қўшимча магистратура ва аспирант лавозимларини таклиф қилмоқдалар, (Барбер ва бошқалар, 2013). Иқтисодий жиҳатдан жуда тез суръатлар билан ривожланаётган Хитой ёки Сингапур каби давлатлар ўзларининг олий таълим тизимини ривожлантириш ва дунёнинг иқтидорли кишиларини оъзларига жалб қилиш учун жуда катта маблағ сарфламоқда.
Янги технологияларнинг пайдо бўлиши олий таълимнинг анъанавий моделини ўзгартирди (Юан ва бошқ., 2013). Буларнинг барчаси даромад олиш имкониятини оширди; аммо янги технологиялар ва ҳар хил инфратузилма ва манбаларга сармоя ажратиш жуда катта маблагъ талаб етади. Молиялаштириш манбаларини диверсификация қилиш зарурати учун бошқа барча соҳалар муқаррар равишда кўпроқ жалб қилинмоқда (Каисер ва бошқалар, 2014). Буларнинг барчасидан ташқари, иқлим ўзгариши, терроризмнинг кучайиши, иқтисодий ноаниқлик ва меҳнатни автоматлаштириш миллатлараро ва давлатлар ичидаги ҳаракатчанликни кучайтириши мумкин, шунинг учун, айниқса иқтисодий ривожланган ғарбий мамлакатларда олий маълумотга бўлган талаб муқаррар равишда кўтарилади. Шу боис, олий ўқув юртлари учун мослашувчанлик ва замонавий гибрид ёндашувлар жуда муҳимдир.
Олий таълимнинг замонавий вазифаси иқтисодиётда устун бўлган рақамли билимларга асосланган талабалар жамиятини шакллантириш ва ривожлантиришдир. Меҳнат бозори технологик қобилият ва мураккаб муаммоларни танқидий фикрлаш ва кўп босқичли йечиш орқали ҳал қилиш каби талабларга жавоб берадиган кадрларга муҳтож, бу рақобатни кучайтиради ва ўз навбатида иш суръатини тезлаштиради (Wестерҳеижден ва бошқалар, 2007). Хайг ва Клиффорд (2011) таъкидлаганларидек, қаттиқ ва юмшоқ кўникмаларнинг оъзи юқори компетенция учун йетарли емас, чунки олий маълумот глобаллашган билимларга асосланган боълиши керак. Ливингстоунинг (2009) таъкидлашича, таълим ва меҳнат бозори турли хил фалсафий кетишлар ва институционал принципларга ега, шунинг учун уларни концептуал иқтисодий ҳодисалар билан бирга олиб бориш мантиқий бузилишларга олиб келади. Таълим, айниқса, олий таълим ҳамма учун ижтимоий ҳуқуқ сифатида қаралганда, инсон капиталига, инвестициявий ёндошувдан келиб чиққан ҳолда таълим олишга, шахс ва жамият фойдасини тушунтиришнинг енг мос воситаси сифатида қараш мумкин.
Шулардан келиб чиққан ҳолда мамлакатимизда ҳам Жаҳон фанининг замонавий ютуқлари, инновацион ғоялар, ишланмалар ва технологиялар асосида мамлакатни жадал ривожлантириш, шунингдек, 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида бир қатор вазифалар белгиланган.
Мамлакатнинг халқаро майдондаги рақобатбардошлилиги даражасини ва инновацион жиҳатдан тараққий этганини белгиловчи асосий омил сифатида инсон капиталини ривожлантириш — Стратегиянинг бош мақсадидир. Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикасининг 2030 йилга келиб Глобал инновацион индекс рейтинги бўйича жаҳоннинг 50 илғор мамлакати қаторига киришига эришиш; барча даражада таълим сифати ва қамровини ошириш, узлуксиз таълим тизимини ривожлантириш, кадрлар тайёрлаш тизиминининг иқтисодиёт эҳтиёжларига мослашувчанлигини таъминлаш; илмий тадқиқотлар ва ишланмаларнинг илмий салоҳиятини мустаҳкамлаш ва самарадорлигини ошириш, илмий-тадқиқот, тажриба-конструкторлик ва технологик ишлар натижаларини кенг жорий этиш учун таълим, илм-фан ва тадбиркорликни интеграция қилишнинг таъсирчан механизмларини яратиш; инновациялар, илмий-тадқиқот, тажриба-конструкторлик ва технологик ишларга давлат ва хусусий маблағлар киритилишини кучайтириш, бу соҳалардаги тадбирларни молиялаштиришнинг замонавий ва самарали шаклларини жорий этиш шулар жумласидандир.