Mirsaid Aripov, Nurillo Otaxanov

9-BOB. FAYLLAR BILAN ISHLASH

Bugungi kunda komp’yuterlardan ma`lumotlarni saqlash vositasi sifatida keng qo`llanmoqda. Ayniqsa uzoq muddat saqlashga to`g’ri keladigan ma`lumotlar maxsus vositalarda, magnit disk va lentalarda fayllar ko`rinishida saqlanadi.

Fayl deb, xotira qurilmalaridan birida saqlanayotgan (ma`lum bir hajmni egallagan) va o`z nomiga ega bo`lgan ma`lumotlar to`plamiga aytiladi.

Fayl bo`sh bo`lishi ham mumkin. Fayllar ma`lumot saqlashning eng qulay usuli ekanligining sababi quyidagilardan iborat:

1. 
   odatda dasturni bajarib, olingan natijalar dastur o`z ishini tugatganidan so`ng, EHM xotirasidan o`chib ketadi. Bu ma`lumotlar yana zarur bo`lsa, dasturni qayta ishga tushirishga to’g’ri keladi. Buni oldini olish uchun olingan natijalarni fayllarga yozib qo`yish mumkin;
   
2. 
   bir dastur natijasi boshqasi uchun boshlang’ich ma`lumot bo`lib xizmat qilishi mumkin. Bunday hollarda ham birinchi dastur natijalarini fayllarda saqlab qo`yish tavsiya qilinadi;
   
3. 
   ma`lumotlar soni kompyuter operativ xotirasiga sig’maydigan darajada ko`p bo`lishi mumkin. Bunday vaqtda ma`lumotlarning bir qismini biror faylda vaqtincha saqlab qo`yish usul hisoblanadi;
   
4. 
   fayl saqlanayotgan ma’lumotlardan shu ma`lumotlar doirasida ihtiyoriy maqsad va masalalar uchun foydalanish mumkin.
   

Fayllar o`z manzili va nomiga ega bo`ladi. Faylning nomi odatda ikkita qismdan iborat bo`ladi: nom va kengaytma. Masalan:

D:  DELPHI  alomat.pas

yozuvi alomat.pas faylini anglatadi. Bu yerda alomat- faylning nomi, .pas-esa uning kengaytmasi. Bu faylning manzili - D diskdagi DELPHI papkasi.

Delphi da fayllar deb, kompyuter xotirasida saqlanayotgan bir xil tipga mansub bo`lgan ma`lumotlar (komponentalar) to`plamiga aytiladi.

Fayldagi ma`lumotlardan foydalanish uchun ular o`qiladi va o`zgaruvchilarga qiymat qilib beriladi.

Ihtiyoriy vaqtda faylning faqat bitta komponentasi bilan ishlash mumkin xalos. Bu ma`lumotni ko`rsatkich (kursor) ko`rsatib turadi. Ko`rsatkich birinchi komponentadan boshlab, jorit ma`lumot o`qilganidan keyin, navbatdagi ma`lumotni ko`rsatib turadi. (Boshlang’ich sinflardagi xatcho`plarni eslab ko`ring.)

Fayldagi ma`lumotlar soni o`zgarib turadi. U dastlab nolga teng, keyinchalik faqat faylga yangi ma`lumotlar qo`shilganda o`sishi yoki o`chirilganda nolgacha kamayishi mumkin. Yangi ma`lumotlar doim faylning oxiriga qo`shiladi.