Atrof muhitning o’zgarishi bilan bog'iiq risklar va ckologik taqchillikni kamaytirish asosida insonlar farovonligini yaxshilash va ijtimoiy tenglikka erishishw
Atrof muhitni muhofaza qilish siyosatining samaradorligi va aholi ijtimoiy-iqtisodiy farovonligining ortishini aks ettirish
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti
Inson farovonligi bilan bog’iiq tabiiy aktivlar barqarorligini ta’minlagan liolda iqtisodiy o’sish va rivojlanishga ko’maklashish6'
Ushbu ko’rsatkichlar ishlab chiqarish, iste’mol va ay riboshlash jarayonlaridagi munosabatlar tizinii asosida ishlab chiqilgani uchun “yashii iqtisodiyof’ni uch o'lchamda (iqtisodiyot, tabiat va jamiyat) baholash imkonini beradi
Jahon Banki
Tabiiy resurslardan samarali foydalanish, atrof muhitga salbiy ta’sir o’tkazish va uni ifloslantirishni minimailashitirish asosida iqtisodiy o'sishga erisliish.
Yashii o’sish tabiiy ofatlarga, tabiiy kapitalning jismoniy yo’qotishlariga nisbatan barqaror hisoblanadi959697
“Yashii o'sish” asosida erishish mumkin bo’lgan potensial iqtisodiy va ijtimoiy samaradorlikni baholash
Global yashii o'sish instituí!
Iqtisodiy o’sish va ekologik barqarorlik o’rtasida muvozanatni ta’minlash
“Yashii iqtisodiyof’ga o'tish imkoniyatlarini baholash va barqaror “Yashii o‘sish”ni ta’minlash darajasini tavsiflash
Dual Citizen xalqaro agentligi
Global yashii iqtisodiyot indeksini hisoblash va “yashii iqtisodiyot”ning amal qilish darajasini aks ettirish
Qayd etib o'tilgan yondashuvlarda “yashii iqtisodiyot” va “yashii o‘sish”ni baholashning umumiy jihatlari bo'lishi bilan birga farqii tomonlari ham mavjud. SHu bois global darajada hozirga qadar umumlashgan standart ko'rsatkichlar tizimi qabul qilinmagan. Ushbu ko'rsatkichlar tizimini shakllantirish borasida yuqorida sanab o‘tilgan xalqaro tashkilotlar ilmiy izlamshlar olib borishmoqda98.
“Yashii iqtisodiyof’ga o'tish va “yashii o‘sish”ni kompleks baholash quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:
-“yashii o‘sish”ning iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik samaradorligini ifodalovchi ustuvor indikatorlami tanlab olish;
-ular yordamida dinamikada samaradorlik ko'rsatkichlanni hisoblash, “yashii o‘sish” jarayoni sur’atlarini aniqlash, “yashii siyosaf’ni tartibga solish va monitoringini olib borish;
-samaradorlikning maqsadli ko’rsatkichlarini tanlash va ularga ta’sir etuvchi omillami aniqlash;
-ko'rsatkichlar hisobi va prognozi, jumiadan ularga ta’sir qiluvchi omillar imkoniyatlariga muvofiq “yashii o‘sish”ning samaradorlik bo‘yicha ustuvor yo'nalishlarini aniqlash.
UNEP va “yashii iqtisodiyof’ga o'tishni baholash
UNEP doirasida ishlab chiqilgan “yashii iqtisodiyot” va “yashii o‘sish” ko'rsatkichlari atrof muhitni muhofaza qilish siyosati samaradorligini va shu siyosat natijasida iqtisodiy-ijtimoiy farovonlikni ortishini aks ettiruvchi ko'rsatkichlardir.99 Ushbu ko'rsatkichlar uch guruhga bo'linadi:
“yashii o‘sish” oldiga qo'yilgan maqsad va mavjud muammolami tavsiflovchi ko'rsatkichlar:
“yashii o'sishni” tartibga solish dastaklari va chora-tadbirlari tizimini aniqlovchi ko'rsatkichlar;
“yashii o‘sish”ning ijtimoiy-iqtisodiy ex-ante ta’siri, ex-post monitoringi va erishilgan natijalarning miqdoriy baholarini ifodalovchi ko'rsatkichlar.
“Yashii iqtisodiyof’ga o'tish holatini aniqlashda qo'llaniladigan BMT ko'rsatkichlari “yashii o'sish” jarayoni bosqichlari tahlili bilan bog'liqdir. Mazkur jarayonlar bir-biriga bog'liq bo'lgan uch bosqichni o‘z ichiga oladi (3.3.1-rasm), Muammoni aniqiash va maqsadni beigilash:
Muammoni hal etish chora-tadbirlarini ishlab chiqish va baholash;
“Yashil iqtisodiyot”ga o'tish jarayoni monitoringi va erishilayotgan natijalami baholash.
Muammoni aniqiash va
maqsadni beigilash
"Yashil iqtisodiyot"ga
o'tish dasturini
rejalashtirish va
baholash
Monitoring va
natijalami qiyosiy tahlil
etish
3.3.1 -rasm. UNEP tomonidan ishlab chiqilgan “yashil iqtisodiyot”ga o‘tish jarayoni bosqichlari70
Muammoni aniqiash va maqsadni beigilash bosqichiga tegishli ko'rsatkichlar qaror qabul qiluvchilar uchun foydali dastak hisoblanib, barqaror iqtisodiy o'sish bo'yicha to'g'ri yo'nalishni aniqlab olish imkonini beradi. Ushbu ko'rsatkichlar tizimi quyidagi to‘rt bosqichli jarayonda aniqlanadigan ko'rsatkichlardan iborat:
potensial jihatdan xavf solib turgan trendlami aniqiash;
muammoni tahlil qilish va ulaming atrof muhitga ta’sirini baholash;
ko'rib chiqilayotgan muammo sabablari va ulami keltirib chiqaruvchi omillami o'rganish;
muammoning iqtisodiyot, jamiyat va tabiatga ta’sirini chuqur tahlil qilish.
Yuqorida qayd etilgan ko'rsatkichlami aniqlashda ikkinchi bosqich alohida ikki guruhlarga bo'lib o'rganiladi:
chora-tadbirlar va “yashil iqtisodiyot”ga o'tish strategiyasi ko'rsatkichlari;
ulami baholash ko'rsatkichlari.
Ikkinchi bosqich ko'rsatkichlari ikki qismga ajratiladi:
chora-tadbirlar maqsadini aniqiash va ta’sir qilish dastaklarini aniqiash ko'rsatkichlari va
amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar ta’sirini tarmoqlar kesitnida tahlil qilish, aholi farovonligiga ta’sirini baholash, ulaming afzallik va kamchiliklari to'g'risidagi ko'rsatkichlar.
Uchinchi bosqichda dastur natijalarining atrof muhit, investitsion faollik, iqtisodiyot tarmoqlari va aholi farovonligiga ta’siri rejadagi ko'rsatkichlar bilan qiyosiy taqqoslanadi.
UNEP tomonidan ishlab chiqilgan ko‘rsatkichlami shartli ravishdauch guruhga bo‘lish mumkin: atrof muhit; amaldagi siyosat; farovoniik va ijtimoiy tenglik. (3.3.1-jadval):
jadval
