Министерство высшего и среднего специального образования Республики Узбекистан

11-Mavzu 11-DARS XAYOL


1-o’quv topshiriq

3x4 oranayzerini to’ldiring

Mavzuning asosiy mazmunini ochib berishga yordam beradi va “3x4” texnologiyasi orqali talabalarni mavzu yuzasidan tushuncha, tasavvurlari aniqlanadi.

Xayol –bu .......

1-o’quv topshiriq

“Muammo” organayzerini to’ldiring

Xayol jarayonlariga doir muammoli masalalarni yechimini topishga yordam beradi va “Muammo” usuli orqali muammo hal qilinadi.

Muammoning turi	Muammoning kelib chiqish sabablari	Muammoni yechish yo’llari va sizning harakatingiz
Inson hayotida xayol jarayonlarining o’rnini izohlang?

1-o’quv topshiriq

“Tushunchalar tahlili ” organayzerini to’ldiring

1-guruh

Muhim muammoning yechimini topishga yordam beradi va “Tushunchalar tahlili” usuli orqali muammo hal qilinadi.

Tushunchalar	Mazmuni
Tasavvur xayoli
Ijodiy xayol
Ixtiyorsiz xayol

2-guruh

Tushunchalar	Mazmuni
Ixtiyoriy xayol
Realistik xayol
Fantastik xayol

1-o’quv topshiriq
FSMU texnologiyasi

Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda hamda o’quv jarayonini bahs-munozarali o’tkazishda qo’llaniladi, chunki bu texnologiya talabalarni o’z fikrini himoya qilishga, erkin fikrlash va o’z fikrini boshqalarga o’tkazishga, ochiq holda bahslashishga hamda shu bilan birga bahslashish madaniyatini o’rgatadi. Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog’ozga o’z fikrlarini aniq va qisqa holatda ifoda etib, tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi. F-fikringizni bayon eting S-Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating M-ko’rsatilgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring U- fikringizni umumlashtiring

1-guruh

Savol	Xayolning kengligi va mazmundorligi o’rtasida aloqadorlik mavjudmi?
F-fikringizni bayon eting
S-Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
M-ko’rsatilgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring
U- fikringizni umumlashtiring

2-guruh

Savol	Fantaziya va uning inson faoliyatida namoyon bo’lishini qanday izohlaysiz?
F-fikringizni bayon eting
S-Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
M-ko’rsatilgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring
U- fikringizni umumlashtiring

Bilaman	Bilishni xohlayman	Bilib oldim

Jonlantirish uchun savollar: Xayol tushunchasining mazmunini izohlang? Xayol jarayonlarining mohiyatini asoslang? Xayol turlarining mazmuni nimalar bilan belgilanadi? Xayol sifatlarining mazmuni nimalarda ko’rinadi? Xayolning xususiyatlarining mazmuni nimalar bilan belgilanadi? Xayol shakllarining mazmunini izohlang?

Insert usulidan foydalanib ishlash qoidasi

1.Ma’ruza matnini o’qib, matnning chetiga quyidagi belgilarni qo’yib chiqing:

V-bilaman

+ – men uchun yangi ma’lumot

–– men bilgan ma’lumotni inkor qiladi

? – noaniq (aniqlashtirish talab qiladigan) qo’shimcha ma’lumot

2.Olingan natijalarni jadval shaklida rasmiylashtiring.

№	Mavzu savollari	V	–	+	?

Reja: 1. Хаёл ва унинг физиологик асоси ҳақида тушунча. 2. Хаёл турлари ва жараёнлари. 3. Хаёл ва ижодкорлик. 4. Хаёлнинг индивидуал хусусиятлари ва ривожланиши O’quv mashg’ulotining maqsadi: xayol, xayol jarayonlari, xayol turlari, sifatlari haqidagi bilimlarni shakllantirish. O’quv faoliyatining natijasi: talabalarga xayol, xayol jarayonlari, xayol turlari, sifatlari haqida dastlabki ma’lumotlar zahirasini berish hamda mazkur jihatlar psixologiya sohasining o’rganish ob’ekti ekanligini asoslab berildi.

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

Guruhlar	Savolning to’liq va aniq yoritilishi 0-5 ball	Misollar bilan muammoga yechim topishi 0-5 ball	Guruh a’zolarining faolligi 0-5 ball	Jami ball

15-13 ball- “a’lo”

12-10 ball- “yaxshi”

15-13 ball- “qoniqarli”


Хаёл ва унинг физиологик асоси ҳақида тушунча.

Хаёл образлари идрок образлари ва хотира тасаввурларидан уларда инсон ҳали дуч келмаганлари аниқланиши ва шу таркибда бўлиши билан фарқ қилади. Булар инсон кўз ўнгида содир бўлмаган ва бўлиши мумкин бўлмаган ҳодисалар, далиллар, воқеалардир. Хаёл образлари ўзида содир бўлиши кутилган воқеа ва ҳодисаларни тутиши мумкин. Шу билан бирга, хаёлларда кашф этилган янгилик доимо ҳақиқатда мавжуд бўлганлар билан у ёки бу даражада боғланган бўлади. Хаёл образлари идрок образларига, шунингдек, хаёлда чуқур ўзгаришларга учрайдиган хотира тасаввурларига ҳам таянади. Инсоннинг индивидуал тараққиёти жараёнида хаёл тафаккур билан узвий алоқада шаклланади. Хаёл образларини тузиш инсон ақлий тараққиётининг юқори даражасидагина амалга ошиши мумкин. Кўп ҳолларда хаёл янги ечимни топиш зарурияти туғилганида, яъни, ҳаракатдан ўзиб кетган ҳолда акс эттириш талаб этилган муаммоли вазиятда юзага келади. Хаёл натижасида инсон келажакни олдиндан кўра олади ва ўз ҳулқ-атворини бошқаради, атроф-оламни ижодкорлик билан ўзгартиради. Хаёл – меҳнат фаолиятида шаклланган психик фаолликнинг махсус тарзда инсон томонидан ифодаланиши. Хаёл воқеликни аввалдан акс эттиришни таъминлайди, бунда ўтмишнинг келажакдаги проекцияси ҳосил қилинади. Хаёл инсонга вазиятда йўл топишга ва бевосита амалий ҳаракатларнинг аралашувисиз масалаларни ҳал этиш имконини яратувчи кўргазмали-образли тафаккурнинг асоси бўлиб хизмат қилади. Хаёл образлари фақат инсонда мавжуд бўлган реал олам образларининг алоҳида томонларини қайта ишлаб чиқиш йўли билан яратилади. Хаёл доимо инсоннинг амалий фаолиятига йўналтирилган бўлади. Инсон бирор ҳаракатни амалга оширишдан аввал, уни қандай бажариш зарурлиги ва уни қандай бажаришини тасаввур қилади. Шундай қилиб, у аввалдан кейинчалик содир бўладиган амалий фаолиятда ишлаб чиқариладиган моддий жисм образини яратади.