Milodiy 7 asrgacha



Download 166,66 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/7
Sana26.04.2022
Hajmi166,66 Kb.
#582429
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Oʻzbek adabiyoti - Vikipediya



Oʻzbek adabiyoti
Milodiy 7 asrgacha
Avesto
„Avesto“ — jahon madaniyatining, jumladan, Markaziy Osiyo va Eron xalqlari tarixining
qadimgi noyob yodgorligidir. Zardushtlik eʼtiqodiga amal qiluvchilarning muqaddas kitobi
sifatida Yagona Tangriga topinish shu taʼlimotdan boshlangan. Bu kitob tarkibi, ifoda uslubi
va timsollar tizimi bilan adabiy manbalarga yaqin turadi. „Avesto“da tilga olingan joy
nomlari (Varaxsha, Vaxsh)dan kelib chiqib, uning Amudaryo sohillarida yaratilgani
aniqlangan. Shu asosda uning vatani Xorazmdir degan qarash mavjud.
Moniylik tavbanomasi
Moniylik qadimgi turkiy xalqlar eʼtiqodida alohida oqim boʻlib, „Xuastuanift“ („Moniylik
tavbanomasi“) uning nazariy manbasi va diniy yodgorligidir. Bu yodgorlik 5-6 asrlarda
qadimgi uygʻur qavmlarida shakllangan.
Oʻrxun-Enasoy obidalari
Oʻrxun-Enasoy obidalari 5-7 asrlarda qadimgi turk tilidagi va yozuvidagi tarixiy yodgorlik
sifatida qadrli. Moʻgʻulistondagi Oʻrxun va Janubiy Sibirdagi Enasoy daryolari sohillarida
topilgani uchun ham shunday nomlangan. Moʻgʻulistondan Shimoliy dengizlargacha,
Uraldan Saxalinga qadar davom etgan hududda shu yozuvdagi yodnomalar uchraydi.
Shimoliy Kavkazda 15 asrda ham Oʻrxun yozuvidan foydalanilgan. Oʻzbekiston hududida
(Fargʻona, Surxondaryo v.b. joylar) dan 20 dan ortiq turkiy-run yozuvi yodgorliklari topilgan.
8-13 asrlar
Ahmad Yassaviy
Qadimgi Yodgorliklar


Ilk turk mutasavvifi, yassaviylik (jahriylik) tariqatining asoschisi, orifona sheʼriyat
boshlovchisi. 11 asrning soʻngida Sayram qishlogʻida 
Shayx Ibrohim
 oilasida tugʻilgan.
Shayx Arslonbobdan
 taʼlim olgan. 
Buxoroda
 
Yusuf Hamadoniyga
uchinchi xalfa boʻlgan,
shayxlikni Hamadoniyning toʻrtinchi xalfasi 
Abduxoliq G`ijduvoniyga
topshirib, Yassiga
qaytgan. Oltmish uch yoshida chillaxona qazdirib, „buyuk turk piri olamdan etakni silkkan“
(
Alisher Navoiy
).
Oʻgʻuznoma
„Oʻgʻuznoma“
dostoni turkiy xalqlarning kitobiy eposlaridan biridir. Turkiy xalqlar tarixida
ikkita kitobiy doston boʻlib, 
„Dada qoʻrqut kitobi“
 va 
„Oʻgʻuznoma“dir
.
Mahmud Qoshgʻariy
Mahmud ibn Husayn ibn Muhammad al–Qoshgʻariy
, qomusiy olim, fiqh va hadis ilmining
bilimdoni. 
Qoshgʻarda
tugʻilgan (sanasi nomaʼlum), qoraxoniylar davlatining poytaxti
Bolasogʻunda yashagan. 
„Devonu lugʻotit-turk“
asari (1068) bilan turkshunoslik faniga asos
solgan. „Devon“da tilga olingan 
„Javohirun-nahvi fi lugʻatit-turki“
(„Turkiy tillarning nahv
qoidalari“) asari bizgacha etib kelmagan.
Yusuf Xos Hojib
(Bolasogʻuniy)
Ilk turk dostonnavisi 
Bolasog`unda
 tugʻilgan, 
qoraxoniylar
saroyida xizmat qilgan. Hijriy 462
(m.1069-70)da yozib tugallangan 
„Qutadg`u bilig“
(„Saodatga boshlovchi bilim“) asari
qoraxoniylar davlatining mustahkam qaror topishiga xizmat qilgan nizomnomadir. Uch
nusxasi (Vena, Qohira va Namangan) mavjud. Nisbatan toʻligʻi Namangan nusxasi boʻlib,
1923 yili 
Fitrat
tomonidan qoʻlga kiritilgan, u 
O`R FA ShI
da saqlanadi. 6329 baytdan iborat,
masnaviy (yaʼni aruzning „mutaqoribi musammani mahzuf“) vaznida yozilgan
Adib Ahmad Yugnakiy
Adib Ahmad binni Mahmud Yugnakiy
, yirik adib, hadisshunos va taʼlimiy didaktik adabiyot
namoyandasi.
Nosiriddin Rabgʻuziy
Yirik adib va dinshunos. 
Xorazmning
 
Raboti Oʻgʻuz
qishlogʻida tugʻilgan, u yerda qozilik
qilgan. 
Moʻgʻul
istilosi davrida yaratilgan birdan-bir yirik asar 
„Kisasul-Rabgʻuziy“
muallifi.
Asar moʻgʻul hukmdori 
Toʻqbugʻaning
topshirigʻi bilan hijriy 710 yilda (mil. 1310 yil)
yozilgan..
(XIV Asr-XIX Asrning Birinchi Yarmi)

Download 166,66 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish