Muhammad Solih
Oʻzbek epik sheʼriyati taraqqiyotida iz qoldirgan isteʼdodli shoir, Shayboniy saroyida „amirul-
umaro“, „malikush-shuaro“ unvonlarini olgan.
Ubaydiy
Taniqli shoir, davlat arbobi, tasavvuf adabiyotining namoyandasi. Buxoroda tugʻilgan,
Shayboniyxonning jiyani. Buxoro xoni sifatida (1533—1539) mamlakatda obodonchilik va
madaniy-maʼrifiy ishlarni yuksaltirgan.
Abulgʻozi Bahodirxon
Mashhur adib, tarixchi olim va davlat arbobi, turkiy xalqlar shajarasining yaratuvchilaridan.
Abulgʻozi Bahodirxon Xiva xoni Arabmuhammad oilasida (1603) tugʻildi. Oʻn uch
yoshligidan (1616) boshlab, toj-taxt uchun kurashlarda ishtirok etgan. Abulgʻozi 1644 yilda
Xorazm taxtini egallaydi, 20
yil hukmronlik qiladi, 1644 yil aprelda vafot etadi.
Soʻfi Ollohyor
Yirik oʻzbek adibi, tasavvuf adabiyotining namoyandasi. Samarqandning Minglar
qishlogʻida (1644) tugʻilgan. Oʻn yoshlarida Buxoroga oʻqishga boradi, 25 yoshida Buxoro
bojxonasida bojgir boʻlib ishlaydi. Keyinroq Shayx Navroʻz qoʻlida 12 yil tahsil oladi. 1721
yilda Surxondaryo Vaxshivorda vafot etadi. Qabri oʻsha yerda.
Boborahim Mashrab
Ulugʻ oʻzbek shoiri, tasavvuf adabiyotining yetuk namoyandasi Boborahim Mashrab Mulla
Vali oilasida (1653) dunyoga kelgan. Mullo Bozor Oxund qoʻlida oʻqiydi. 1665 yilda
Qashqarga Ofoq Xoʻja huzuriga borib bilimini yanada chuqurlashtiradi. 1673 yildan boshlab
umrining oxirigacha qalandarlarcha hayot kechiradi. Balx hokimi Mahmud Qatagʻon
tomonidan (1711) dorga osiladi.
Muhammadniyoz
Nishotiy
Taniqli oʻzbek shoiri, liro-epik sheʼriyat tarraqqiyotida alohida oʻringa ega. Xorazm (1701)da
tugʻildi. Ijodiy merosidan lirik sheʼrlari va „Husnu Dil“ dostoni yetib kelgan. Sheʼrlari
„Gʻazaliyot va muxammasoti Nishotiy“, „Bayozi mutafarriqa“, „Bayozi majmuai ash`or“ kabi
manbalarda jamlangan. Muhammad Yusuf Chokar tomonidan koʻchirilgan devoni (1903)
OʻR FA ShI da (inv.1197, 7013,1117, 1027, 7054) saqlanadi.
Xoʻjanazar Huvaydo
Isteʼdodli shoir, tasavvuf adabiyotining yirik namoyandasi. Xoʻjanazar Gʻoyibnazar oʻgʻli
Chimyonda (1704) tugʻilgan. Nasl-nasabi oʻshlik boʻlib, otasi Gʻoyibnazar Sharq olamida
mashhur qashqarlik Ofoq Xojaning muridi boʻlgan. Huvaydo dastlab Chimyonda, keyin
Qoʻqon madrasalarida tahsil oldi. Chimyonda (1780) vafot etgan, qabri oʻsha yerda.
Nurmuhammad Andalib
Isteʼdodli adib, dostonchilik taraqqiyotida alohida oʻringa ega. Xivada tugʻilgan,
Xiva va
Buxoro madrasalarida taʼlim olgan. Munis va Ogaxiyning „Firdavsul-iqbol“, Bayoniyning
„Shajarayi Xorazmshohiy“ asarlarida fikrlar bor.
Shermuhammad Munis
Yirik oʻzbek shoiri,
tarixnavis, davlat arbobi Shermuhammad Munis Xiva yaqinidagi Qiyt
qishlogʻida Avazbiy mirob oilasida (1778) tugʻildi. 1800 yilda otasi va ogʻa-inilari vafot etadi.
Xorazmda Avazbiy inoq va uning oʻgʻli Eltuzarxon davrida yashadi, saroyda bosh mirob
vazifasini bajardi. Munis „Firdavsul-iqbol“ nomli tarixiy asarini Eltuzarxonning taklifi bilan
yozishni boshlaydi. Unda qadimiy tarixdan boshlab 1813 yilgacha boʻlgan
voqealarni yozib
qoldiradi. Asarni Ogahiy yakunlaydi. Munis 51 yoshida vabo kasalidan vafot etadi.
Jahon otin Uvaysiy
Atoqli shoira, oʻzbek shoirlari murabbiysi Jahonotin Uvaysiy Margʻilonda tugʻilgan. Otasi
Siddiq bobo ikki tilda sheʼrlar yozgan. Onasi Chinnibibi otinoyi boʻlib, akasi Oxunjon hofiz
sifatida mashhur edi. Uvaysiyni Hojixon ismli kosibga uzatishgan, biroq shaxsiy hayoti
quvonchli kechmagan. U Nodira bilan hamdardlikda Qoʻqonda xon saroyida yashay
boshlaydi. 65 yoshligida Margʻilonda vafot etadi.
Amiriy
(Amir Umarxon)
Yirik oʻzbek shoiri, adabiy maktab asoschisi, tarixnavis va davlat arbobi. Amirsaid
Muhammad Umarxon Qoʻqonda tugʻilgan, Qoʻqon xoni Olimxonning ukasi.
Davlat arbobi
sifatida Margʻilon hokimi (1807—1810), Qoʻqon xoni (1810-22) boʻlgan. 1808 yilda Andijon
hokimi Rahmonqulibiyning qizi Mohlaroyim (Nodira) ga uylangan. „Devon“ tartib bergan,
„Umarnoma“ dostonining muallifi. Asarlari turli bayozlarda ham eʼlon qilingan, uning
torshirigʻi bilan „Muhabbatnoma“ majmuasi tartib berilib, Usmonli xalifasi Maxmud II ga
tortiq qilingan.
Nodira
(Komila)
Taniqli shoira, davlat arbobi.
Asl ismi Mohlaroyim, Andijon hokimi Rahmonqulibiy oilasida
dunyoga keldi. 1808 yilda oʻsha paytda Margʻilon hokimi boʻlgan Amir Umarxonga
turmushga chiqadi. 1810 yilda akasi Olimxon oʻrniga taxtga chiqqan Umarxon bilan
Qoʻqonga keladi. 1822 yil Umarxonning fojeali vafotidan soʻng oʻgʻli Maʼdalixon bilan birga
Qoʻqon xonligini boshqaradi. Madrasa, masjid, karvonsaroylar qurdiradi. Ilm ahliga
rahnamolik, faqirlarga homiylik qiladi. 1842 yil Buxoro xoni Amir
Nasrulloh tomonidan qatl
etiladi.
Muhammadsharif Gulxaniy
Taniqli oʻzbek adibi, oʻzbek adabiyotida satirik maktab yaratuvchilaridan biri. Oʻratepada
(ayrim manbalarda Namangan viloyatida) tugʻilgan, hayot yillari nomaʼlum. Turk va fors
tillarida asarlar bitgan. „Zarbulmasal“ asari Umarxonning torshirigʻi bilan yozilgan. U haqda
Fazliyning „Majmuai shoiron“, Vozehning „Tuhfatul-ahbob“, Avazmuhammad Attorning
„Tarixi jahonnoma“ asarlarida maʼlumot bor.
Muhammad Rizo Ogahiy
Ulugʻ oʻzbek shoiri, tarixnavis, tarjima maktabining asoschisi va davlat arbobi Muhammad
Rizo Ogahiy Xiva yaqinidagi Qiyot qishlogʻida Erniyozbek mirob oilasida (1809) tugʻildi. Uch
yoshligida otasi oʻlib, amakisi Munis tarbiyasida qoldi. 1829 yilda Munis vafotidan keyin
Ogahiy bosh miroblik vazifasiga tayinlandi. 1857 yilda miroblikdan isteʼfo beradi. Qolgan
umrini ijodga bagʻishlaydi. 1874 yilda 65 yoshida vafot etadi.
(XIX Asrning Ikkinchi Yarmi — XX Asr)
Do'stlaringiz bilan baham: 
