Milliy universiteti jizzax filiali

2.Davlat — bosh islohotchi. Yangi jamiyat qurish davrida, ayniqsa o’tish bosqichida

davlat iqtisodiyotni boshqarish jilovini qo’ldan bermasligi zarur. Davlatning boshqaruvchilik roli

iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning yana bir g’oyat muhim shartidir.

O’tish davrida davlatning iqtisodiyotdagi roliga yangicha yondashib, islohotlarni keng

jamoatchilik ishtirokida davlat ishlab chiqqan dasturlar asosida, uning bevosita ishtiroki va

rahbarligida amalga oshirish zarur. Bozor islohotlari umumiqtisodiy, umummilliy o’zgarishlar

bo’lganidan uni ayrim jamoa, siyosiy partiya, jamoat tashkilotlari amalga oshira olmaydi, chunki

ular shu guruh manfaatlarini himoya qilish bilan cheklanib qolishlari mumkin. Davlat esa

jamiyat barcha a’zolari manfaatlarini ifodalaydi, shu manfaatlarni amalga oshirishni ko’zlaydi.

Iqtisodiyot sohasida amalga oshirilayotgan o’zgarishlar, hal qilinayotgan vazifalarning

serqirraligi, bozorni shakllantirishga qaratilgan aniq chora-tadbirlarning murakkabligi bilan

ajralib turadi. Bu jarayon iqtisodiyotni boshqarishni tashkil etish, bozor infrastrukturasini

yaratish, jahon iqtisodiyotiga qo’shilish bilan bog’liqdir.

Boshqarishni qayta tashkil etish sohasida markazlashtirilgan tartibda ish ko’ruvchi davlat

tuzilmalarini tugatib, bozor iqtisodiyotiga xos tuzilmalar barpo qilishga kirishildi. Davlat reja

qo’mitasi tugatilib o’rniga Davlat istiqbolni belgilash va statis-tika qo’mitasi tuzildi.

Keyinchalik, u Makroiqtisodiyot vazirligiga aylantirildi. Davlat ta’minot qo’mitasi Respublika

ulgurji va birja savdosi aktsiyadorlik jamiyati bilan almashtirildi. Davlat narx qo’mitasini

batamom tugatish asosida Moliya vazirligi tizimida maxsus Demonopoliyalash va monopol

narxlar ustidan nazorat qilish Bosh boshqarmasi tashkil etilib, u 1996 yilda Antimonopol

qo’mitaga aylantirildi. Bank tizimida ham katta o’zgarishlar yuz berdi. Qisqa muddat ichida

Davlat soliq qo’mitasi va davlat bojxona qo’mitasi tashkil etildi.

Ko’p ukladli iqtisodiyotni rivojlantirishda tashkil etilgan Davlat mulkini boshqarish va

tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash Davlat qo’mitasining rag’batlantiruvchi ahamiyati katta. Davlat

bozor iqtisodiyotining qaror topishiga zarur sharoit yaratar ekan, mulkchilikning turli shakllari,

raqobatchilikni vujudga keltirilishiga alohida ahamiyat beradi. Bozor iqtisodiyotiga o’tish

sharoitida jamiyatda yuz berayotgan tabaqalanish natijasida odamlarning hayot kechirishida katta

farq bo’lishining oldini oladi.