Milliy g‘oya tarixi va nazariyasi

AMALIY MASHG’ULOT(SEMINAR) ISHLANMASI
1-mavzu: Milliy g'oyaning shakllanish tarixi, uning namoyon bo'Iish xususiyatlari

GLOSSARIY

BAG‘RIKENGLIK (tolerantlik) - (lotincha “tolerare”-«sabr-toqat», “chidamoq”) jamiyatdagi turfa madaniyatlilik, plyuralizm, turli-tumanlilik va xilma-xilliklarning mavjudligini tan olish, qabul qilish, to‘g‘ri tushunish va hurmat qilishga qaratilgan ijobiy munosabat. O‘zbek tilida bag‘rikenglik sabrlilik, toqatlilik, bardoshlilik, chidamlilik kabi bir qator sinonimlarga ega. Bag‘rikenglik g‘oyasi uzoq tarixga ega bo‘lib, ushbu tushuncha asrlar davomida shakllana bordi va bu jarayon hozirda ham davom etmoqda.

Diniy sohada bag‘rikenglik xilma xil diniy e’tiqodda bo‘lgan kishilarning hamkor va hamjihat bo‘lib yashashi, kishilik jamiyati ravnaqi yo‘lida xizmat qilishini anglatadi. Diniy bag‘rikenglik tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash, ozod va obod Vatan qurishning muhim shartidir.

Bag‘rikenglik birovga achinish yoki adolatsizlikka sabr-toqatli munosabatda bo‘lish ham emas, birovning holatini o‘zida sinab ko‘rish, o‘z e’tiqodidan voz kechgan holda boshqa e’tiqodga yon berish va unga ko‘r-ko‘rona taqlid qilish ham emas. Bag‘rikenglik aqidabozlikdan, haqiqatni mutloqlashtirishdan voz kechishni anglatuvchi va inson huquqlari sohasidagi xalqaro huquqiy hujjatlarda o‘rnatilgan qoidalarni tasdiqlovchi tushunchadir.
MA’RIFATLILIK tushunchasi keng qamrovli, serqirra fazilat bo‘lib, insonning o‘qimishligi, ma’rifatga intiluvchanligi, bilimdonligi, oliyjanobligi kabi xislatlarni anglatadi. O‘z xalqining tarixini, milliy va diniy qadriyatlarini, tilini, istiqbol manfaatlarini bilgan, qadrlagan, milliy mansubligini anglagan, o‘z millatining istiqboli uchun qayg‘uradigan insonlarni ma’rifatlilik fazilatiga ega deya olamiz.

Insonni to‘g‘rilikka, halollikka, poklikka, vatanparvarlik va insonparvarlikka, ezgulikka va qo‘yingki, yuksak axloqlilikka yo‘llash bu tushunchaning mohiyati va mazmunini tashkil etadi. Buyuk kelajak ma’rifatlilikka tayangandagina yaratiladi, qad ko‘taradi. Ma’naviy barkamollik insonning dunyoqarashi, e’tiqodi, ruhiyati, xulq-atvor normalari, axloq-odobi bilan bevosita aloqadorlikda takomil topadi.

Ma’rifatlilik to‘rt jihati bilan ajralib turadi: a) o‘z haq-huququni tanish; b) o‘z kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan inson bo‘lish; v) atrofida sodir bo‘layotgan voqea-hodisalarga mustaqil munosabat bildira olish; g) shaxsiy manfaatini mamlakat va xalq manfaati bilan uyg‘un holda faoliyat yuritish.
DUNYOVIYLIK. Dunyoviylik – bu davlatda dunyoviy normalar va asoslarga tayangan holda siyosat olib borishni anglatuvchi tushuncha bo‘lib, jamiyat va insonni ezgu maqsadlar sari yetaklaydigan sog‘lom fikrlar majmuidir. Bu g‘oyalar mazmun-mohiyatiga ko‘ra umuminsoniy, ilmiy, falsafiy kabi bir necha turlarga bo‘linadi. Dunyoviy g‘oyalar millat, davlat, xalq va jamiyat ehtiyojlari, maqsad-muddaolari, manfaatlarining rivojlanish yo‘lini belgilab olishga doir dolzarb g‘oyalarni tashkil etadi. Dunyoviy g‘oyalar adolat va haqiqat, erkinlik va mustaqillik ruhini, tarraqiyot yo‘lidagi olijanob maqsadlarni o‘zida ifoda etib, Vatan ravnaqi, yurt tinchligi va halq farovonligi uchun xizmat qilishni nazarda tutadi.

Dunyoviy davlat va jamiyat eng avvalo, qonun ustuvorligini taqozo etadi. O‘zbekiston davlatining dunyoviylik, diniy bag‘rikenglik, barcha dinlarga bir xilda munosabatda bo‘lish, jamiyat taraqqiyotida din bilan hamkorlik qilish xususiyatlari ana shu tamoyil asosida amalga oshiriladi. Chunki dunyoviy-ma’rifiy davlatda diniy e’tiqodi va dunyoqarashidan qat’iy nazar, siyosiy xohishlarini bildirishda barcha fuqarolarning teng ishtiroki tamoyiliga rioya qilinadi.