Миллий бойлик статистикаси

Активлар (талаблар).
Пассивлар (мажбуриятлар).
1.Номолиявий активлар	3.Молиявий мажбуриятлар
2.Молиявий активлар	4.Ўзига тегишли капиталнинг соф қиймати (н1+н2-н3)

БМТ нинг МҲТ-93 даги концепциясига биноан миллий иқтисодиёт ва унинг секторлари бўйича мулкий ҳолатни – бойликнинг ҳажмини ҳисоблаш мумкин. Активлар ва пассивлар балансининг йил боши ва охиридаги кўрсаткичларини солиштириши натижасида, соф активлар– миллий бойликнинг ҳажмини ўзгариши (мутлақ ва нисбий) ни аниқлаш имконини беради. Макроиқтисодий статистикада соф активлар – миллий бойликни ҳажмини ҳисоблашда молиявий активлар (талаблар) ва молиявий пассивлар (мажбуриятлар) фақат ташқи мамлакатларга нисбатан олинади, чунки ички талаблар ва мажбуриятлар мамлакат миқёсида бир-бири билан қопланиб кетади.

Мамлакатнинг соф активлари – миллий бойлиги – мамлакатнинг мулкий ҳолати кўрсаткичи захирасида кўрсаткичлари туркумига киради. У маҳсулот, ялпи ички маҳсулот, ялпи миллий даромади кўрсаткичлари (булар “оқим” кўрсаткичлари) дан фарқ қилади. Захирани кўпайиши (камайиши) ҳажмини ва унга таъсир етган омилларни қуйидаги формула ёрдамида ҳисоблаш мумкин: А₁=А₀+_иҳ+_бс+_р
А₀, А₁ – бунда йил боши ва охиридаги активларнинг ҳажми (қиймати);
_иҳ - иқтисодий ҳаракатлар (ишлаб чиқариш, сотиш –сотиб олиш, инъом етиш) натижасида активлар қийматининг ўзгариши;
_бс- активлар қийматини иқтисодий ҳаракатларга боғлиқ бўлмаган бошқа фаолиятлар туфайли ўзгариши (фойдали қазилмаларнинг очилиши, табиий офатлар ва бошқалар натижасида);
_Р – активларнинг номинал қийматини инфляция (дефляция) натижасида ўзгариши.
Барча сабабларга кўра активлар қийматини ўзгариши (амалдаги баҳоларда): _А

0
= А₁-А₀; агар активларнинг физик ҳажмини ўзгаришини, яъни динамикасини ўрганмоқчи бўлсак, унда баҳо (нарх) факторини таъсирини еътиборсиз қолдирамиз.

1

0

1

1
Бунда активлар динамикаси, индекси И_А=А ^Р0 : А ; бунда А ^Р0 =қ п
, солиштирма

нархларда баҳоланган активларнинг йил охиридаги қиймати. Иқтисодий активларнинг ҳажми динамикаси ва бошқа жиҳатларини тўлароқ ўрганиш учун статистика амалиётида биринчи навбатда улар таснифланади, яъни классификация қилинади. Таснифлашда турли- туман активларни у ёки бу муҳим белгиси – хусусияти, хоссасига биноан олдиндан белгиланган гуруҳларга ажратилади. Бу гуруҳлар БМТ нинг статистика комиссияси томонидан барча мамлакатлар учун стандарт ҳолида тавсия етилади (қаранг БМТ МҲТ-93 га). Шунга кўра: