Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

9.2. Monopol daromadni ko'paytirish shartlari 
Monopoliya kompaniyasining xatti-harakati nafaqat iste‘molchilar talabi va 
marjinal daromadlar, balki ishlab chiqarish harajatlari bilan ham belgilanadi. 
Monopoliya kompaniyasi ishlab chiqarishni marjinal daromad (MR) minimal 
qiymatga (MC) teng keladigan darajaga etkazadi: 
MR - MC. 
Mahsulot birligiga ishlab chiqarishni keyingi o‗sishi qo‗shimcha harajatlarning 
qo‗shimcha daromaddan oshishiga olib keladi. Agar ushbu darajaga nisbatan 
mahsulot birligiga ishlab chiqarishning pasayishi kuzatilsa, demak, monopolist 
firma uchun bu yo‗qotilgan daromadga olib keladi, agar qazib olish yana bir 
qo‗shimcha mahsulot sotilishi mumkin bo‗lsa. 
Monopolist firma mahsulot ishlab chiqarish hajmi marjinal daromad marjinal 
harajatlarga teng bo‗lsa, narx esa ma‘lum bir ishlab chiqarish darajasida talab egri 
chizig‗ining balandligiga teng bo‗lganda maksimal foyda oladi (9.3-rasm). 

---

217 
9.3. Qisqa muddatda monopol narx, mahsulot va iqtisodiy foyda 
9.3-rasmda monopolist firmaning o‗rtacha va marjinal harajatlarining qisqa 
muddatli egri chiziqlari, shuningdek uning mahsulotiga bo‗lgan talab va 
mahsulotdan marjinal daromadlar ko‗rsatilgan. Monopol firma maksimal darajada 
foyda keltiradi, unga mos keladigan mahsulot hajmini ishlab chiqaradi 
MR = MC. Keyin u xaridorlarni Q
M
tovarlari hajmini sotib olishga undash 
uchun zarur bo‗lgan Rm narxini belgilaydi. Bu narx va ishlab chiqarish hajmida 
monopolist firma mahsulot birligiga (P
m
~ AC
M
) foyda keltiradi. Umumiy iqtisodiy 
foyda (P
M
-AC
M
) X Q
m
ga teng. Agar monopolist firma tomonidan yetkazib 
berilayotgan tovardan talab va marjinal daromad kamaytirilsa, foyda olish mumkin 
emas. Agar MR = MC chiqadigan narx o‗rtacha qiymatdan pastga tushsa, 
monopolist kompaniya zarar ko‗radi (9.4-rasm).