Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

14.1-rasm. Yer rentasi 
Agar renta muvozanat narxidan oshib ketsa, unda firmalar tomonidan talab 
qilinadigan yer hajmi mavjud ta'minot hajmidan kamroq bo'ladi. Ba'zi bir yer 
egalari o'z yerlarini ijaraga bera olmaydilar, bu esa ularni rentalarni kamaytirishga 
majbur qiladi. Agar renta uning muvozanat qiymatidan past bo'lsa, unda firmalar 
tomonidan yerga bo'lgan talabning ortishi omil narxining muvozanat holatiga 
qaytishiga olib keladi. 
Yerga talab. Yerga bo‗lgan talab ikki hil bo‗ladi: qishloq xo‗jaligida 
foydalanish uchun bo‗lgan yerga talab va noqishloq xo‗jaligida foydalanish uchun 
bo‗lgan talab. 
D =D
q∕.x
+D
noq/x 
buyerda: D - umumiytalab; 

---

326 
D
q/.x
-qishloq, xo‗jaligiuchuntalab; 
D
noq/x
– noqishloqxo‗jaligitalabi. 
Ushbu talablarni grafikda quyidagicha tasvirlash mumkin (14.2-rasm). 
14.2.-rasm. Yerga talab 
Bu yerda qishloq xo‗jaligi uchun bo‗lgan talab chizig‗I manfiy yotiqlikka ega. 
Nega deganda, yer unumdorligining kamayish qonuniga asosan, mavjud texnika va 
texnologiya o‗zgarmaganda foydalaniladigan yerning ortib borishi, uning 
hosildorligini kamayib borishiga olib keladi. D.Rikardoning (1772—1823) ilmiy 
asarlari yer unumdorligining kamayish qonunini keng tarqkalishida muhim rol 
o‗ynagan. 
Noqishlok xo‗jalik yerlarga talab yerning hosildorligiga bog‗lik bo‗lmay, 
ko‗proq uning qulay joylashuviga (shaharga yaqin) bog‗liqdir. Odatda shahar 
markazlaridagi yer narxi yuqori bo‗ladi, shahar markazidan yiroqlashgan sari esa 
uning narxi kamayib boradi. 
Qishloq xo‗jaligi uchun kerak bo‗lgan yerlarga talab uning hosildorligiga va bu 
hosildorlikni oshirish imkoniyatlariga, yerning joylashuviga (qishloq xujalik 
mahsulotlari iste‘molchilaridan uzoqdalashish darajasiga) bog‗liq. 
Qishloq xo‗jaligi yerlariga talab oziq-ovqat mahsulotlariga buladigan talab 
bilan belgilanadi. Ma‘lumki, oziq-ovqat mahsulotlariga talab noelastikdir. Insonlar 

---

327 
oziq-ovqatsiz yashay olmaydilar. Shuning uchun ham oziq-ovqat mahsulotlarining 
asosiy turlariga bo‘lgan talab, ularning narxi qanchalik oshmasin, kam o‘zgaradi. 
Oziq-ovqat mahsulotlariga talabning noelastikligi shuni bildiradiki, ularning 
taklifini kam miqdorda qisqartirish, mahsulotlar narxini keskin oshib ketishiga 
sabab bulishi mumkin va aksincha, taklifning k o‘payishi (hosildor yil kelganda), 
oziq-ovqat mahsulotlari narxini keskin kamayib ketishiga olib kelishi mumkin. 
Shunday qilib, faqat raqobatbardosh narxda, yerga bo'lgan umumiy talab uning 
belgilangan taklifiga teng bo'lganda, bozor muvozanatda bo'ladi. 
Yerning baxosi umuman mahsulot baxosidan kelib chiqadi.