Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

Ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig'i (egri chiziq
)
ma'lum hajmdagi 
resurslar va texnologiyadan foydalangan holda boshqa mahsulotni ishlab chiqarish 
hajmida qancha mahsulot chiqarilishi mumkinligini ko'rsatadi. Agar ishlab 
chiqarish imkoniyatlari egri chizig'idagi nuqtalardan biriga yerishilsa, ishlab 
chiqarish samarali bo'ladi. Ushbu egrichiziq 15.1.rasmda qattiq chiziq bilan 
ko'rsatilgan.
15.1-rasmda Q
F
kiyimning chiqarilishini, Qc nuqtasi –oziq–ovqatning 
chiqarilishini ko'rsatadi. E, F va G nuqtalari shartnoma egri chizig'idan olinadi 
(15.1-rasm). 

---

335 
15.1- rasm. Ishlab chiqarish imkoniyatlarining egri chizig'i 
Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig‗I yoysimon (yuqoriga konveks) 
shakliga ega, ya'ni uning egilgan hajmi Qc ni ortib borishi bilan ortib boradi. 
Transformatsiya marjasi (MRT) - bu har bir nuqtada ishlab chiqarish 
imkoniyatlari egri chizig'ining tangens burchagi; u boshqa ne‘matning qo'shimcha 
birligini olish uchun radetilishi kerak bo'lgan bitta ne‘matning hajmini o'lchaydi. 
Shunday qilib, MRT egri chizig'idagi E nuqtada u 1 ga teng, chunki qo'shimcha 
oziq-ovqat olish uchun kiyim ishlab chiqarishni 1 birlikka kamaytirish kerak. 
G nuqtasida MRT 2 ga teng, chunki qo'shimchaoziq- ovqat uchun 2 ta kiyimni 
qurbon qilish kerak. 
Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig'ining konkav shakli oziq-ovqat 
mahsulotlarini ishlab chiqarish ko'payishi bilan transformatsiyaning marjinal 
darajasi (MRT) oshishini anglatadi. Bu holat oziq-ovqat va kiyim-kechak ishlab 
chiqarishga investitsiya kiritishda mehnat unumdorligi va kapital unumdorligi farq 
qilishi bilan izohlanadi. 
Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri shaklini marjinal qiymat bilan ifodalanishi 
mumkin. Kiyim ishlab chiqarishni ozgina qisqartirish orqali biz "yutadigan" narsa, 
bu kiyim ishlab chiqarish sohasidagi marjinal xarajatlardir. Shu tarzda oziq-ovqat 
ishlab chiqarish sanoatidan olingan "resurslardan" foydalangan holda, biz uning 
ishlab chiqarish hajmini ko'paytiramiz. Shunday qilib, ishlab chiqarish 

---

336 
imkoniyatining egri chizig'i yoki transformatsi yaning marjinal darajasi marjinal 
xarajatlar nisbati bilan belgilanadi: 
MRT
FC.
=MC
F
/MC
c
Ushbu holat MRT 1 ga teng bo‗lganda, E uchun ko'proq mos keladi,. 
Foydasini ko'paytirmoqchi bo‗lgan firmalar ishlab chiqarish omillarini har 
qanday mahsulot uchun ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtiradigan 
kombinatsiyalarda qo'llaydilar. Shunday qilib, oziq-ovqat ishlab chiqaruvchilari 
raqobat bozorlarida ishlab chiqarish omillarining mehnat va kapital baholariga 
javoban shunday sharoitga yerishilgunga qadar ushbu manbalardan foydalanishni 
to'g'rilaydilar: 
MRTS
f
L.
K=P
L 
/P
k
, 
Shuningdek foydasini ko'paytirmoqchi bo‗lgan kiyim-kechak ishlab 
chiqaruvchilari ham, resurslarni ishchi kuchi bilan kapital almashtirishning yuqori 
darajasi, ishchi kuchi narxining kapital narxiga nisbatiga teng bo'lmaydigan tarzda 
foydalanishni ta'minlaydilar: 
MRTS
C
L.
K= P
L 
/P
k
, 
Raqobat bozorida standartlashtirilgan ishlab chiqarish omillarining 
narxi barcha foydalanuvchilar uchun bir xil. Shundan kelib chiqadki, I 
mehnat narxining kapital narxiga nisbati barcha oziq -ovqat va kiyim-
kechak ishlab chiqaruvchilar uchun teng bo'lishi kerak. Shuning uchun
MRTS
F
L
.
K
 = MRTS
C
L.K
,
bu, ishlab chiqarish omillaridan samarali foydalanish shartidir.