Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

Nazorat savollari 
1. O'yin nazariyasining asosiy vazifasi nimadan iborat? 
2. Koalitsiyon bo‘lmagan va koalitsiya o'yinlari haqida tushinch bering. 
3. Aralash strategiyalar deganda nimani tushunasiz? 
4. Ketma-ket o'yinlar,
t
ahdidlar, majburiyatlar va ehtimollik deganda nimani 
tushunasiz?
5. 
 
Kirish cheklovlari,
m
uzokaralar strategiyasi haqida tushinch bering.
6. 
Kim oshdi savdolari, auksionni maksimal darajada oshirish yo'llari 
nimalardan iborat? 
12. ISHLAB CHIQARISH OMILLARI BOZORI. MEHNAT BOZORI 
12.1. Mehnat bozori, raqobatlashgan mehnat bozori 
Ishlab chiqarish omillari bozori deganda, mehnat, xom ashyo, kapital, er va 
boshqa ishlab chiqarish resurslari bozori tushuniladi. Resurslar bozoridagi talab va 
taklif iste‘mol tovarlari bozori ta‘sirida shakllanadi. SHuning uchun ham 
resurslarga bo‗lgan talab hosila talab bo‗lib, firmaning ishlab chiqarish hajmidan 
va uning xarajatlariga bog‗liq. 
Ishchi kuchiga bo‗lgan talabni alohida firma uchun qaraymiz. Bozor (tarmoq) 
talabini aniqlash uchun tarmoqqa qarashli firmalar talablari yig‗ib chiqiladi. 
Faraz qilaylik, firma ishlab chiqarish omillaridan foydalanib mahsulot ishlab 
chiqaradi. Boshqaruvchi firmaga yana qo‗shimcha qancha ishchi kuchini yollashni 
aniqlamoqchi. Buning uchun firma har bir qo‗shimcha ishchi kuchini yollashdan 
qancha daromad olishni va ushbu birlik yollangan ishchi kuchidan foydalanish 
uchun qancha xarajat ketishini bilishi kerak bo‗ladi. 
Qo‗shimcha yollangan bitta ishchi kuchidan olinadigan qo‗shimcha daromad 
mehnatning chekli daromadliligi deyiladi va u orqali belgilanadi. 
Mehnatning chekli daromadliligi 
L
MRP
ning iqtisodiy ma‘nosi shundan 
iboratki, ya‘ni u qo‗shimcha bir birlik ishchi kuchidan foydalanib qo‗shimcha 

---

291 
ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini MP
L
, qo‗shimcha bir birlik ishlab chiqarilgan 
mahsulotdan olinadigan qo‗shimcha daromad MRga ko‗paytirish orqali aniqlanadi: 
, 
(12.1) 
bu yerda - 
mehnatning chekli daromadliligi; 
- mehnatning chekli mahsuloti; 
- chekli daromad. 
Ushbu muhim bo‗lgan (1) munosabat iste‘mol bozori raqobatlashganmi yoki 
yo‗qmi har qanday raqobatlashgan omillar bozori uchun o‗rinlidir. 
Masalan, kapital bozori uchun: 
bu yerda
- kapitalning chekli daromadliligi; 
- kapitalning chekli mahsuloti; 
- chekli daromad. 
Er bozori uchun: 
. 
Raqobatlashgan bozor sharoitida chekli daromad bozor narxiga teng, ya‘ni
bo‗lgani uchun, chekli mehnat daromadliligi quyidagicha aniqlanadi: 
(12.2) 
Chekli daromadning kamayish qonuniga ko‗ra, Mehnatning chekli mahsuloti 
ish vaqti uzayishi bilan kamayib boradi. Demak,
chizig‗i narx o‗zgarmasa 
ham pastga qarab yo‗nalgan bo‗ladi (12.1-rasm).