Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

Monopolistik mehnat bozori
. 
Amalda kasaba uyushmalarini monopolist deb 
qarash mumkin. Ular ishchilarga o‗z ta‘sirini o‗tkazib, Mehnat taklifini qisqartirib, 
ish haqini oshirishga harakat qiladilar. 
Faraz qilaylik, kasaba uyushmalari sof monopolist. Ushbu holat 12.14-rasmda 
keltirilgan. 
 
 
12.14-rasm. Sof monopol mehnat bozorida monopolistning ish haqiga va 
bandlikka ta’siri. 
Raqobatlashgan mehnat bozorida muvozanat E nuqtada o‗rnatiladi va L
E
ishchi ish bilan ta‘minlanib, W
E
ish haqi oladi. Mehnat bozorida kasaba uyushmasi 
monopol hokimiyatga ega bo‗lganligi uchun, u band bo‗lgan ishchilar sonini L
E
dan L
m
ga qisqartirib, ish haqini W
E
dan W
m
ga oshirishi mumkin. Ishchilar 
oladigan alternativ foyda (iqtisodiy renta) ANMW
M
to‗rtburchak yuziga teng. 
Mehnat bozoridagi ikki tomonlama monopoliya
. 
Bunday bozorda 
monopsonist firmaga ishchi kuchini taklif qiluvchi monopolist (kasaba uyushmasi) 
turadi. 
Ikki tomonlama monopolistik bozordagi holat quyidagi 12.15-rasmda 
ko‗rsatilgan.
W
S
L
M
W
M
E
W
e
D
L
N
A
L
0
L
e
L
M

---

304 
 
 
 
 
12.15-rasm. Mehnat bozoridagi ikki tomonlama monopoliya. 
Raqobatlashgan bozorda muvozanat holat E nuqtada o‗rnatilgan bo‗lar edi. Bu 
nuqtada mehnatga bo‗lgan talab D
L
va taklif S
L
chiziqlari kesishadi. Muvozanat 
holatda ishchi ish bilan band bo‗lib, W
E
ish haqi oladi. Lekin, monopsonist firma 
ish bilan band bo‗lgan ishchilar sonini L
E
dan L
M
gacha qisqartirib, ish haqini W
E
dan W
M
gacha qisqartirishga harakat qiladi. Kasaba uyushmalari (monopolist) ish 
kuchi taklifini qisqartirib, (L
n
gacha), ish haqini W
N
gacha ko‗tarishga harakat 
qiladi. 
Shunday qilib, ish bilan band bo‗lgan ishchilar sonining nisbatan kichik 
o‗zgarishga (L
M
L
N
) ish haqlarining (ushbu yondashishda) bir-biridan juda katta 
farq qilishi to‗g‗ri keladi (W
M
W
N
). Ushbu vaziyatda ish haqining qanday 
bo‗lishi, qarama-qarshi turgan monopolistik va monopsonik kuchlarga bog‗liq. 
Ko‗rinib turibdiki, ish haqi muvozanat ish haqi W
E
ga ham yaqinlashishi mumkin.