Mikrobiologiya va immunologiya

Biopreparatlardan maxsus polivalentli zardob (5-15 ml) yoki gamma-globulin (5-10 ml) qo’llaniladil). Mahalliy shtammlardan tayyorlangan vaksina bilan bo’g’oz ona cho’chqalarni tug’ishidan 3-4 hafta oldin emlash, 5 haftalik cho’chqalarni yoki ularni ajratishdan bir hafta oldin va keyin emlash yaxshi natijalar beradi. Antibiotiklar, nitrofuran va sulfanilamid preparatlari ham davolash maqsadida qo’llaniladi.
Parranda kolibakteriozi 3-14 kunlik jo’jalarda uchraydi. Kasallik o’tkir (toksikoz belgilari bilan), yarimo’tkir va surunkali (kolienterit- kuchli ich ketish) kechadi. Jo’jalarda esherixiyaning 035, 041, 086, 0101, 0103, 0117, 0137, 0408 serotiplari ajratilgan. Patogen esherixiyalar tuxum qobig’i orqali kiradi, undan chiqqan jo’jalar tashuvchi bo’lib, kolibakteriozning paydo bo’lishiga sabab bo’ladi( tezagi, zararlangan oziqa va suv orqali).
Oldini olish uchun tuxumlarni inkubasiyaga qo’yishdan oldin simob-kvarsli nurlatish, ayniqsa dispergirlangan formaldegid bilan yaxshi natija beradi. Davolovchi vositalardan antibiotik va nitrofuranli preparatlarni 6-10 kun davomida 3 marta berish taklif etilgan.
Patologik metarial. Yangi o‘lgan hayvon jasadi yoki ilik suyagi, jigar bo‘lakchasi o‘t xaltasi bilan, taloq, buyrak, yurak, ichak limfa tugunlari, ingichka ichak bo‘lagi ikki tomondan boylangan holda (u boshqalaridan bo‘lak idishga joylanadi). Materialni 4 soat ichida laboratoriyaga yuborish kerak. Masofa uzoq bo‘lsa 30 % glitserin, 10 %li osh tuzida konservatsiyalash mumkin. Kasal hayvonning to‘g‘ri ichagidan tezagi olinadi.
1. Mikroskopiya. Patmaterialdan surtmalar tayyorlanib Gram usulida bo‘yaladi. Qo‘zg‘atuvchi uchlari qayrilgan, grammanfiy (pushti – qizil rang) tayoqchasimon bakteriyalar; spora hosil qilmaydi; uzunligi 1 – 3 mkm, eni – 0,8 mkm (96-rasm). Bittadan joylashadi. Faqat 08, 09, 0101 shtammlari kapsula hosil qiladi. Harakatchan va harakatsiz turlari bor (98-rasm).
2. Bakteriologiya. Patmaterialdan GPA, GPB, Endo muhitlariga ekiladi. Probirkali muhitlarga Paster pipetkalari bilan, Petri kosachalaridagiga shpatel bilan yoki organlardan tamg‘a usulida ekiladi. Ekmalar 37–38^oC da termostatda bir sutka o‘stiriladi. E. coli aerob va fakultativ anaerob. Endo muhitida xarakterli koloniya bo‘lsa, undan GPB, GPA, qonli agarga ekiladi.
GPB – bir xilda loyqalanish, tez tarqovchi cho‘kma hosil bo‘ladi. GPA da 16–20 soatda namli, yumaloq chetlari tekis, yuzasi silliq, kulrang koloniyalar hosil qiladi (97-rasm). Qonli GPA da koloniya atrofida gemoliz zonasi hosil bo‘ladi (101-rasm).
Biokimyoviy xususiyatlari – endo muhitida (99-rasm)uch xil: qizil qoramtir tovlanadigan, malina rangli pushti tovlanadigan va pushti koloniyalar hosil qiladi (laktozaning parchalanishi hisobiga). Indol hosil qiladi, vodorod sulfid (H₂S) hosil bo‘lmaydi, sutni ivitadi, metilrot bilan musbat, Foges – Proskauera bilan manfiy reaksiya beradi. Gissa rangli qatorda (100-rasm) glukoza, laktozani kislota va gaz hosil qilib parchalaydi. Simmons muhitida E. coli o‘smaydi, chunki ammoniy sitrat tuzlarini o‘zlashtirmaydi.
Ajratilgan kultura ARda tipospesefik agglutinatsiyalovchi koli – zardoblar bilan serologik tipizatsiyalanadi. Antigeni bo‘yicha somatik «O», qobiqli «K», xivchinli «H» antigenlar farqlanadi. Biofabrikada faqat «0» antigenga diagnostik zardoblar ishlab chiqilgan. Shu bilan E.coli ning seroguruhi va serotiplari buyum oynasida tomchili usulda AR da aniqlanadi. AR ko‘rsatma asosida qo‘yiladi. Avval 4 ta polivalent zardob bilan, keyin monovalent zardoblar bilan qo‘yiladi. Har bir polivalent zardobga – 8 – 10 tadan monovalent zardoblar kiradi.
Ozbekistonda E. coli ning 026, 0111, 078, 055, 041, 020, 09, 0119, K99, 41, A 25, 086, 015, 08 va h.k. shtammlari uchraydi.
E. colining ba’zi shtammlari antibiotik tabiatli modda – kolisinlar ishlab chiqaradi. Kolisinlar alohida ichak tayoqchalari shtammini o‘sishga yo‘l qo‘ymaydi, ammo boshqa tur bakteriyalarga ta’sir etmaydi.