Mikrobiologiya va immunologiya

Spiroxetalar
(lotincha “Spira”-egik, bukik «Shaita» - sochlar) - nozik, 
buramasimon, 
harakatchan 
mikroorganizmlar. 
Prokariotlar 
podsholigiga 
skotobakteriyalar bo‘limiga, Spirochae talis tartibiga, spiroxetalar guruhiga 
Spirochaetaceae oilasiga mansubdirlar. Bu oilaga 5 ta avlod kirib, ulardan uchtasi 
odam organizmida kasallik chaqiradi. 
Elektron mikroskopda tekshirishlariga qaraganda, spiroxetalarning tuzilishi, 
bakteriyalarga nisbatan ancha murakkab ekanligi aniqlandi.Spiroxetalarning tanasi 
o‘q ipdan va uning atrofiga buralib o‘ralgan sitoplazmatik silindrdan tashkil 
topgan.
O‘q ip bitta, ikkita yoki bir tutam, bir-biriga yopishgan fibrillalardan iborat. 
Fabrillalar kimiyoviy tarkibi bilan bakteriyalarning xivchinlariga o‘xshash bo‘lib, 
silindrning ikki chekasiga birikadi, o‘rtasi esa bo‘sh qoladi. Fibrillalar qisqarib, 
spiroxetalarning harakatini amalga oshiradi. Sitoplazmatik silindr o‘q ip atrofida, 
burama shaklida o‘ralib, birlamchi buramalarni hosil qiladi. 
Sitoplazmatik silindr tarkibiga, bakteriyalarnikiga o‘xshash, o‘zining 
organoidlari va kiritmalari bilan, sitoplazma kiradi. 

---

15 
Spiroxetalarning kattaliklari har-xil bo‘lib, kengligi 0.3-1,5 mkm, uzunligi 7-
500 mkm. Ayrim avlodlarining vakillari nafaqat kattaliklari bilan, balki qalinligi, 
buramalarning xarakteri va soni, shuningdek tinktorial xususiyatlari bilan farq 
qiladi. Sitoplazmatik silindr tashqi muhitdan va o‘q ipdan ikkita hosilaning 
birikmasidan juda nozik, elastik va egiluvchan (yopqich) va uning ostida 
joylashgan sitoplazmatik silindrning xujayra devoridan iborat, qobiq bilan 
chegaralangan. 
Ayrim spiroxetalarda, elektron mikroskop ostida, tanasining harakatida 
muhim rol o‘ynamaydigan vazifasi aniqlanmagan, xivchinlar aniqlangan. 
Spiroxetalar aktiv xarakatlanuvchi mikroorganizmlar bo‘lib, ularning 
harakati o‘q ipning qisqarishi natijasida amalga oshadi, bunda spiroxetalar 
ikkilamchi buramalar hosil qiladi. Spiroxetalarning 4 xil harakati ajratiladi: orqaga, 
aylanma, buklangan va to‘lqinsimon. 
Spiroxetalarning xarakati, ikkilamchi buramalarning hosil bo‘lishi «ezilgan» 
va «osilgan» tomchi preparatlari tayyorlab qorong‘ilashgan ko‘rinishda 
o‘rganiladi. 
Kasallik chaqiruvchi spiroxetalarga 3 ta avlod kiradi: treponema, leptospira 

---

16 
va borreliyalar. Ular bir - biridan morfologik, tinktorial va boshqa xususiyatlari 
bilan farq qiladi.