Mikrobiologiya va farmakologiya

Ganglioblokatorlar Kuraresimon moddalar
pirilen, dimekolin, (periferik-miorelaksantlar):
benzogeksoniy, gigroniy, tubokurarin, anaturuksoniy,
arfonad. diplatsin, ditilin.


M-va N-xolinoretseptorlarni stimullovchi vositalar
(M-va N-xolinomimetiklar).
Bunday birikmalarga Аtsetilxolin va uning hosilalari kiradi. АX xolinergik sinapslarda mediator vazifasini oʼtaydi. U xolin va sirka kislotasining murakkab efiri hisoblanadi. Lekin taʼsiri qisqa boʼlganligidan dori sifatida qoʼllanilmaydi. Farmakologiya va fiziologiyada eksperimentlarda qoʼllaniladi. АX xolinoretseptorlarga toʼgʼridan-toʼgʼri (bevosita) qoʼzgʼatuvchi taʼsir etib, M-va N-xolinoretseptorlarni qoʼzgʼatadi, lekin M-xolinoretseptorlarni qoʼzgʼalishida yuzaga keladigan oʼzgarishlar ustunlik qiladi, yaʼni parasimpatik nervlarni qoʼzgʼatgandagi oʼzgarishlar yuzaga keladi: qorachiq torayadi, fontanov boʼshligʼi kengayadi, Shlemov kanali ochiladi, koʼzning ichidan suyuqlik oqib chiqish oshadi, koʼzning ichki bosimi pasayadi, kipriksimon mushak qisqargani uchun sinn bogʼlami boʼshashadi va koʼz gavxari qabariq-shakliga kiradi. Bunda akkomadatsiya spazmi vujudga kelib, yaqin jismlarni aniq koʼradi. Soʼlak-bezlarining faolligi oshadi, suyuq va koʼp soʼlak ajraladi. Bronxlarning sekretsiyasi ortib, silliq-mushaklari qisqargani uchun nafas olish qiyinlashadi. Bradikardiya, qon bosimini pasayishi va yurak oʼtkazuvchanligi susayishi kuzatiladi. Meʼda-ichak trakti bezlarining sekretsiyasi va peristalьtikasi oshadi (diariya), oʼt pufagi va oʼt yoʼllari qisqaradi. Peshob pufagi, bachadon va toʼgʼri ichak qisqaradi, xohishidan tashqari peshob ajralishi va defikatsiya boʼlishi mumkin. АX simpatik nerv gangliyalarini ham qoʼzgʼatadi, lekin bunda kelib chiquvchi oʼzgarishlar M-xolinamimetik taʼsiridagi oʼzgarishlar soyasida qoladi. Koʼndalang targʼil muskullarida АX taʼsirida qoʼzgʼalish impulьslarini oʼtkazilishi ortadi.
KАRBOXOLIN- bu dori АX oʼxshaydi, lekin xolinesteraza fermenti uni gidrolizlamaydi, shuning uchun u turgʼun va taʼsiri davomlidir. Karboxolin M-va N-xolinoretseptorlarni baravariga qoʼzgʼatadi АX chaqirgan oʼzgarishlar sodir boʼladi. Tibbiyotda karbaxolin glaukomada, ichak va peshob pufagini atoniyasini bartaraf qilishda qoʼllaniladi.