Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

«Faysal at-tafriqa bayn al-islom val-
zandaqa»
(«Islomni xudosizlikdan farqlashning aniq mezonlari»)
asarida 
dunyoda 
«Lo iloha illAlloh Muhammadun Rasululloh»
degan kishini musulmon emas, deb 
e'lon qilishdan ham qiyin va murakkabroq ishning o‘zi yo‘q, deb tushuntiradi. Bugungi 
kunda esa ko‘pgina mamlakatlardagi sunniy maktab o‘quvchilari imom al-Laqqaniyning 
«Javharat ut-tavhid»
asaridagi qoidaga aylanib ketgan quyidagi satrlarni hanuz eslab 
yurishadi: 
Modomiki, kufrdan boshqa barcha gunohlar kechirilar ekan, 
Biz gunoh qilgan kishini kofir deya olmaymiz. 
Gunohiga tavba qilmay o‘lgan kishining 
ishini Allohning o‘zi hisob-kitob qiladi. 
Fiqhdagi tafovutlarni qonuniylashtirish ijtihodni tushunishga asoslanadi. So‘fiylar 
ma'naviyatlardagi tafovutlarni 
al-turuq ila'Llah bi‘adadi anfås al-khalå'iq
(Allohga 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
11
borishning yo‘li odamning nafas olishiday ko‘p) degan fikr bilan oqlashadi. Saragosa 
(Ispaniya)ning taniqli so‘fiy shoiri ibn al-Banna' uni quyidagicha tushuntiradi: 
Bizning fikrimiz har xil, lekin sening husning bir, 
Barcha o‘sha go‘zallik sari intilur. 
Islom madaniyatlariga, o‘rta asrlardagi ko‘plab xristian madaniyatlari rang-baranglikni
qisuvga olganidan farqli o‘laroq, bu xususiyat hamisha xos bo‘lib kelgan. Biroq bugungi 
kunda musulmonlar o‘rtasida islomning totalitar shakllarini qo‘llab-quvvatlash tamoyili 
yuzaga chiqmoqda. Islomning yosh faollaridan biri: «Kimki menga qarshi bo‘lsa, 
gunohga botadi va jahannamga tushadi», deb hayqiradi.
Bunday ko‘zqarash xorijiylik namoyandalarining 
takfir
ini esga soladi, biroq bu nega 
aynan bugungi ummatlar orasida ko‘payib borayotganini tushunish uchun nafaqat 
tarixning o‘zini, qolaversa, ushbu vaziyatimizning ruhiy tarixini ham anglab yetishimiz 
kerak. Diniy harakatlar nafaqat doktrinalar va muqaddas kitoblarning, shuning 
barobarida jamoalarning umidlari va qo‘rquvlari ifodasi hamdir. O'zaro ishonch hukm 
surgan vaziyatda ilohiyotshunoslik fanlari bag‘rikenglik va tinchliksevarlikka moyil 
bo‘ladi. Biroq dindoshlar jamoasiga biror xavf tug‘ilguday bo‘lsa, keskin harakatlar 
vujudga keladi. Ummatlar o‘zini hech qachon bu qadar xavf-xatarli holda his qilmagan 
edi.
Hatto Yevropaning musulmonlar yashaydigan gettolarida ham 
takfir
fenomeni asta-
sekin ildiz otib bormoqda. Sizu biz yashaydigan shaharlarda ham, faqatgina biz jannatga 
tushamiz, deguvchi guruhlar paydo bo‘ldi. Ularning nazdida, o‘zini musulmon deb 
hisoblovchi kishilarning 99 foizi go‘yo ilohiy axloqiy tushunchani bema'nilarcha haqorat 
qilayotgani tufayli musulmonlikka mutlaqo noloyiqdir. 
Biz ushbu ruhiy holat universal tarzda mavjud ekanini inobatga olsak, uni osongina 
tushunishimiz mumkin. Faqatgina islom dinida emas, qolaversa, xristianlik, iudaizm, 
hinduizm va buddizmda ham ayrim guruhlarning o‘zini boshqalardan ustun qo‘yish 
tamoyili ko‘zga tashlanadi. Bundan 3 yil oldin xristian diniga mansub Devid Koreshning 
Davidiylar sho‘‘basining Texasdagi ranchosini AQSh qo‘shinlari zabt etmoqchi bo‘lishgani 
edi. O'sha paytda sho‘‘ba a'zolaridan 89 kishi halok bo‘lganini esga olish kifoya. 
Davidiylar o‘zlarini haqiqiy xristianlar, boshqalar esa jahannamda kuyib kul bo‘ladi, deb 
bilishgan. Oklahoma shahridagi Alfred Merra binosini portlatib yuborgan xristian 
fundamentalisti Timoti Makvey ham so‘zsiz shu fikrda bo‘lgan.
Biz yangi mingyillikka teranroq kirib borganimiz sari rejimlarning repressiyasi oqibatida 
yo‘q bo‘lish o‘rniga rivojlanib ketgan islomiy ko‘rinishdagi ushbu tamoyilning ahamiyati 
ortib borishini taxmin qilishimiz mumkin. Garchi u so‘zda bo‘lmasa-da, amalda mingyillik 
dovondan oshayotganday ish tutmoqda. Rejimlarni holdan toydirish o‘rniga battar 
quturtiradigan sayyohlarga o‘q otish yoki kichik nishonlarga ignali bombalar bilan hujum 
qilish singari bunday xatti-harakatlar islom nomini bulg‘aydi. Bu hol islomiy harakatni 
bo‘lib yuborishidan tashqari, rejimlar qo‘liga jamiyatdagi dinni ta'qib qilishga va uni bir 
chetga surib qo‘yishga bahona tug‘dirib beradi.

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter