Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

Fundamentallar
" 
degan 20 jildli diniy e'tiqod haqidagi ma'lumotlarning qisqacha bayonidan olingan deb 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
161
hisoblanadi. Ushbu aqidaparastlikning o‘ziga xos xususiyati muqaddas bitiklarning 
haqiqiy va hech narsa qo‘shilmagan tafsiriga ishonishdir. Tavrot ham, Injil ham, ularda
buyurilgan ijtimoiy-siyosiy amrlar Alloh haqiqatining chin ifodasidir. Jamiyat qurish 
uchun kerak bo‘lgan ushbu loyihani Allohning o‘zi Kitobida nihoyatda batafsil va hech 
qanday savolga o‘rin qoldirmaydigan qilib tushuntirib bergan; o‘rta asrlar hamda 
zamonaviy yoki liberal protestant cherkovi muassasalari ilohiyotshunosliklari Allohning 
kalomiga zid bo‘lgan inkrustatsiya - qurama narsalardir. 
Amerika Qo‘shma shtatlarida yaqin-yaqinlargacha ushbu aqidaparastlik va joriy etilgan 
cherkovlarning an'anaviy dini o‘rtasidagi tafovut qishloq joylardan iborat kambag‘al 
janub bilan sanoatlashgan va madaniyati taraqqiy etgan shimol o‘rtasidagi tafovut ham 
edi. Aqidaparastlik o‘z kuchini Taqiq davri singari tashqi dunyodan uzilib qolgan 
hodisalarda ko‘rsatishi mumkin, biroq 20-asrning 60-yillarigacha aqidaparastlik, 
umuman olganda, Baybl Belt
[518]
da ildiz otolmasdan qolib ketdi.
"Chodirdagi voiz" - kezgindi chol usuli o‘rnini egallagan televidenie paydo bo‘lishi bilan 
tez orada bunday vaziyat o‘zgarib ketdi. Villi Grehem ilk marta 1951 yili televidenieda 
paydo bo‘ldi, boshqa bir voiz Oral Roberts esa oradan uch yil o‘tib televidenieda ilk 
marta ko‘rinish berdi. Efir to‘lqinlari orqali uzatilgan va'z va unda jamg‘armalarga 
moddiy yordam berishni so‘rab qilingan iltimos oqibatida kutilmaganda teleevangelistlar 
cho‘ntagi pulga to‘lib ketdi. Neft tufayli orttirilgan boylik vahhobiy dindorlarning qo‘lini 
qanchalik uzun qilgan bo‘lsa, Amerika tomoshabinlarining boyligi ham yevangelistlar va 
xristian aqidaparastlariga beqiyos imkoniyatlar berdi.
Yevangelistlar yadrosining ijtimoiy asosi ham Yaqin Sharqda paydo bo‘lgan mana shu 
vahhobiylik bilan hayratlanarli tarzda o‘xshash edi. Jill Kepel ko‘rsatib berganiday, 1970 
yilga qadar yevangelistlar, asosan, urushdan so‘nggi gullab-yashnagan jarayondan 
chetga chiqib qolgan edi. Ularning aksariyati qishloq joylarda yoki janubdagi va 
markaziy g‘arbdagi kichik shaharlarda istiqomat qilishar edi. Kuzatuvlarning shahodat 
berishicha, ularning 43 foizi aholisi soni 2500 kishidan kam bo‘lgan shaharchalarda 
yashab kelgan.
20-asrning 70-yillarida iqtisodiy jihatdan ancha rivojlangan janubda yosh 
yevangelistlarning ta'lim olish ishlari keskin yaxshilanib keta boshladi. 1960 yili ularning 
faqat 7 foizi universitetlarga o‘qishga kirgan bo‘lsa, 1975 yilga bu nisbat 23 foizga yetdi.
Ular shaharlarga ko‘chib kelgan yoki endi sanoatlashayotgan va gullab-yashnayotgan
janubdagi o‘ta chaqqon safarbar aholiga aylana boshladi. Ayni hol Jerri Falvell singari 
kishilarga tabiiy tarafdorlarni ko‘paytirib berdi. Yozuvchi Frensis Fitsjeraldga ko‘ra: 
Falvell mutasaddilik qilayotgan ibodatxonaga keluvchilar yangi o‘rta sinf (ehromi)ning 
uchida turadi. Ular xizmatchilar, texniklar, kichik biznesmenlar
hamda yangi 
zavodlardagi malakali, chala malakali ishchilardir.
Falvellning o‘ta safarbar, ammo shu bilan birga, nisbatan tortinchoq muhandislar va 
texnologiya talabalaridan iborat izdoshlarining hayoti islom uyg‘onishi faollarining 
ijtimoiy kelib chiqishini yodga soladi. "Moral Meyjoriti"
[519]
va vahhobiylarning 
peshqadam vakillari "aksilaslzodalar"ni yaratishga urinmoqda. Ularga ko‘ra, 
"aksilaslzodalar" dunyoviy zodagonga qarshi borib, ko‘pincha ideallashtiriladigan 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter