Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
110
Hanafiya (Ibn Obiddin, Radd al-muxtor, 3.287), Molikiya (Ad-Dardir, "Ash-Sharh as-
sag‘ir", 4.435), Hanbaliya (Al-Bahutiy, "Kashshof al-qina", 6.170). [...] Muqaddas qonun 
nuktadonlari islomning boshqa dinlarni nasx qilishi borasidagi qarashlarida yakdil, chunki 
islomning maqsadi aslida shudir
[355]
.
Ammo islomning oldingi dinlar ustidan g‘alaba qozongani, mantiqan olib qaraganda, 
o‘sha dinlarga e'tiqod qiladigan kishilarga nisbatan abadiy la'nat yog‘dirishni talab 
etmaydi. Keller bir hadisdan iqtibos keltiradi: "Mening Allohning payg‘ambari ekanimni 
eshitgan, ammo unga imon keltirmay o‘ladigan yahudiy yoki xristian do‘zax o‘tida 
kuyuvchilar safida bo‘ladi"
[356]
.
Ushbu misol musulmon bo‘lmagan qavm taqdiri xususidagi an'anaviy kalom ta'limotining 
bosh masalasidir. Partikulyarizm
[357]
teoditseyasi
[358]
boshqa din vakillari amalini 
ma'qullamaslik johillikdan emas, ataylab rad etishdan kelib chiqadi, degan qarash bilan 
hal etiladi. Islomda ibtidoiy gunoh (Odam Ato bilan Momo Havoning gunoh qilib 
jannatdan quvilgani ma'nosida) doktrinasi - mabdasi yo‘qdir. Islom hadis so‘zlarida "har 
bir bola ibtidoiy insoniy 
fitrat
i bilan dunyoga keladi
[359]
, ushbu fitratga amal qilinsa, u 
omad keltirishi muqarrar"
[360]
, deb ishontirish bilan, har bir kishi gunohi 
tasdiqlanmaguncha begunohdir, (hatto Odam Ato bilan Momo Havo jannatdan 
quvilganlaridan so‘ng ham) begunohlik bizning tabiiy holatimizdir, binobarin, jannat 
Odam Atoning avlodlari uchun erishish mumkin bo‘lgan manzildir
[361]
, deydi. Mana shu 
insonparvarlik yo‘lini tutgan kalom ilmining dastlabki nuktadonlari aql-zavokatni axloqiy 
bilimning avtonom manbai deb hisoblagan va inson aqlining, hatto o‘ziga xos vahiy 
kelmagan paytda ham Allohni va axloqiy qonunning universal mohiyatini bilib olish 
uchun umumiy vahiyni rad eta bilish qobiliyati borligini e'tirof etishgan. Faqat ehtiyotkor 
tajriba va kuzatuv intuitsiya sifatida bizga to‘yimli va zaharli ovqatlarni bir-biridan 
ajratish imkonini beradi, xuddi shu tariqa insonlar o‘ziga xos vahiy yordamisiz ham 
yaxshilikni yomonlikdan ajratib olishi mumkin
[362]
. Darhaqiqat, moturidiya tarafdorlari 
shu ma'noda vahiy tushmagan va musulmon bo‘lmaganlarni