Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

Chansons de Geste
[369]
da 
ko‘pxudolilik dini deb kuylangan bu dinni rad etishday vazifani bajarish uchun yollangan, 
deb ishongani uchun aybdor bo‘lganmi?
[370]
Garchi turli xil qarashlar ilgari surilgan 
bo‘lsa-da, islom ilohiyotshunosligi hech qachon aniq bir aqidaga ega bo‘lmagan. 
G'azzoliy ash'ariylarning tabiiy bilim borasidagi tushkunliklariga qaramasdan, bir 
ishonchli ko‘zqarashni ilgari suradi. U ushbu ko‘z qarashi bilan Qur'ondan oldingi (ya'ni 
johiliyat davri jamoalari) o‘zlariga yangi vahiy yetarli darajada yetkazib berilmagani 
uchun islomni rad etish yo‘lini tutgan taqdirda ham 
faloh
ga mustahiq bo‘lishi mumkin, 
deb ishonishini bayon qiladi. Quyidagi uzun iqtibos G'azzoliyning bu qarashi muhim 
ahamiyatga ega ekanini ko‘rsatadi:
Garchi johiliyat davri ahlining aksariyati yo bir oz fursat yoki soat, yoki bo‘lmasa, uzoq 
vaqt jahannam olovida kuysa ham Alloh ulardan o‘z rahmatini darig‘ tutmaydi, chunki 
"Olov ahli" atamasi aynan o‘shalarga nisbatan qo‘llanishi mumkin
[371]
. Boz ustiga, 
men bugungi kunning xudojo‘y Rum xristianlari va turklarini Alloh rahmatiga olgan, deb 
hisoblayman. Men bu bilan (islomga) da'vat yetib bormagan Rum va turk yerlarining olis 
joylarida yashovchi kishilarni nazarda tutyapman. O'sha kishilar uch toifaga bo‘linadi
:
[Birinchi] toifaga Muhammad (sallallohi alayhi vasallam) otini umuman eshitmagan va 
shuning uchun kechiriladigan kishilar kiradi.
[Ikkinchi] toifaga uning otini eshitgan, uning fazilatlari va ko‘rsatgan mo‘‘jizalarini
biladigan kishilar mansubdir. Bu kishilar islom zaminiga qo‘shni hududlarda istiqomat 
qilishadi va o‘zlarini musulmonlar deb bilishadi. Ular kofir va mulhidin (inkor qiluvchi) 
lardir.
Ana shu ikki toifa o‘rtasida uchinchi toifa (vakillari) bor. Ular Muhammad (sallallohi 
alayhi vasallam) nomini eshitgan. Ammo uning fazilatlari va tiynatidan bexabardir. Ular 
buning o‘rniga bolaligidan boshlaboq, xuddi bizning farzandlarimiz, meni Alloh yuborgan, 
deb xiyonatkor bir tarzda payg‘ambarlik da'vo qilgan Al-Muqanna
[372]
 ismli 
yolg‘onchining gapini eshitganday, men Muhammadman, deb payg‘ambarlik da'vo qilgan 
soxtakorlarning safsatalarini eshitishadi. Mening nazarimda, bular [uchinchi toifaga 
mansub kishilar] birinchi toifadagilar qatoriga qo‘shiladi. Garchi ular payg‘ambar nomini 
eshitgan bo‘lsa-da, aslida rasullohning tabiatiga xos bo‘lmagan fazilatlarni unga xos deb 
eshitgan. Bu hol izla(ni)sh uchun hech bir turtki bermaydi
[373]
.

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter