Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

40

inshootlariga va serhosil dalalarga ega bo‘lgan bir o‘lka edi. Eron davlati asosan Sa’d 

Abu Vaqqos qo‘l ostlarida, Mesopotam esa Iyoz ibni G’anam qo‘l ostlarida fath etildi. 

 

 

UMAR IBNI HATTOB DAVRLARIDA SURIYA VA MAG’RIB FUTUXOTI 

 

Sa’d ibni Abu Vaqqos qo‘mondonliklari ostida Islom qo‘shini Iroq, Mesopotam va 

Eronda jang olib borgani kabi Xolid ibni Valid qo‘mondonliklari ostida bir vaqtning o‘zida 

Suriya, Falastinda ham urush olib borilgan. Suriya, Falastin, Urdun yerlari asosan Rum 

saltanati ho‘l ostidagi mustamlakalar edi. Rumliklar bilan birinchi marta «Ajnodin» degan 

yerda Abu Bakr davrlarida to‘qnashuv bo‘lib, jang Islom lashkarlari g‘alabasi bilan 

tugagan-di. Shundan keyin Umar davrlarida ham rumliklarga qarshi Suriya yerlarida 

qat’iyroq kurash olib boriladi. Ular «Ajnodin» urushidan qochib qutulgan Rum askarlari 

bilan har yer-har yerda urush olib borib, Damashq, Xims kabi qadimiy va mashhur 

shaharlarni fath etib, Urdun viloyati tomon o‘zlariga yo‘l ochadilar. Damashq eng 

qadimgi shahar bo‘lib dunyoning eng go‘zal yeriga joylashgan, boy va madaniy 

yodgorliklari bilan mashhurdur. Islom askarlari Damashqni 14-yil rajab oyi yoki 635-yil 

avgust-sentyabr oylarida qo‘lga kiritgandilar. 

Damashq aholisi bilan juz’ya to‘lash shartiga binoan sulh tuzildi. Sulh shartiga ko‘ra 

aholi o‘z din va urf-odatlarida erkin suratda qoladilar. Biron-bir cherkov va butxonalar 

buzib ham tashlanmaydi. Xims shahri ham bir necha kunlar qamal etilgandan so‘ng 

Islom lashkarlariga taslim bo‘ldi. U yerda ham Damashqda tuzilgani kabi sulh 

shartnomasi tuzildi. Qo‘shinning qolgan guruhlari Falastin va Urdun yerlarini fath etish 

bilan mashg‘ul bo‘ldilar. 

Bundan keyin Islom lashkarlariga yanada ichkarilab borishlik shmkoniyati tug‘ildi. 

Ammo Rum sultoni yangidan quvvatli ko‘shin tuzayotgani haqida xabar kelib, olg‘a 

yurish to‘xtatilib, butun Suriya bo‘ylab tarqab ketgan bo‘linmalarni bir yerga to‘plashga 

qaror beradi. Zero, Rum sultoni yuz mingdan ortiq jangchiga ega bo‘lgan qudratli sara 

qo‘shinni tashkil qilib, Islom lashkariga qarshi urushmoq uchun Suriyaga yuborgan edi. 

Mazkur sara qo‘shinning yo‘lga chiqqani eshitilgandan keyin mohir qo‘mondon Xolid ibni 

Valid askarlarini Damashq, Xims kabi shaharlardan chekintirib, arab yerlariga yaqin 

joyga joylashtirish taraddudiga tushadilar. Qo‘shin asta-sekin chekina borib Urdun 

viloyatiga o‘rinlasha boradi. Bu yerga to‘plangan Islom askarlarining soni 40 mingga 

yaqin edi, xolos. 

Rumliklar ham payt poylab, juda sekinlik bilan harakat qilib olg‘a siljib kelardilar. Ular 

qo‘llariga qaytadan kirgan yerlardagi aholini qo‘shinlariga jalb etardilar. Rum askarlari 

bilan yarim yil qadar vaqt o‘tganidan so‘ng oxiri «Yarmuq» degan yerda to‘qnashib 

o‘rtada zo‘r jang bo‘ldi. Har ikki toifa ham g‘oyat matonatli jang qildilar. Hal etuvchi 

jangda Islom lashkarlari sonda ikki barobardan ham ortiqroq bo‘lgan Rum qo‘shinlari 

ustidan to‘la g‘alabaga erishdilar. Jangda Rum lashkarlarining bosh qo‘mondoni Feodor 

o‘ldirildi. Rum askarlari behisob talofot berdilar. 

Islom askarlaridan ham uch mingga yaqin kishi o‘ldirildi. O’lganlar ichida mashhur 

qahramonlardan Aqrama ibni Abu Jahl va o‘g‘li Amr Salma ibni Xishom, Amr ibni Sa’d, 

Jund ibni Amr, Tuayl ibni Amr, Said ibni Xoris, ibni Qays, Tulayb ibni Amr va Xishom ibni 

Os kabi bahodirlar bor edilar. Ushbu jangda eng shijoatli urushib qahramonlik ko‘rsatgan 

kishi Xolid ibni Valid bilan Aqrama ibni Abu Jahl bo‘ldilar. Jang maydonida Islom 

lashkarlarini sarosima egallay boshlagan paytida Aqrama arslon kabi har tarafga yurib: 

«Men Rasulullohga qarshi urushib qochmagan, endi qochaymi?» deya hammani 

shijoatlantirib, jangga tashviq etdilar. Ushbu jangda «G’asson» amiri ham asir tushib, 

---

Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin