Microsoft Word Xitoy tilida vaqt kategoriyasi

tā zhànqǐlái shuō. Hamma tinchlangach, u o‘rnidan turib aytdi;  

2) 

等到曹雪芹成年以后，他的家庭已很破落。Děngdào Cáo Xuěqín 

chéngnián yǐhòu, tā de jiātíng yǐ hěn pòluò. 

Sao Syuechin voyaga yetishi bilan, uning oilasi juda qashshoqlashib qolgan edi. 

Ba’zida postpozitiv tarkibiy qism sifatida, so‘ng yuklamalar o‘rniga 

umumiy ma’nodagi vaqt so‘zlari ishlatiladi. Yoxud tarkibida umuman 

postpozitiv komponenti mavjud bo‘lmagan sintaktik strukturadagi ergashgan 

gaplar ham bo‘ladi.  Masalan:  

1) 

等到她哭出声来，小孩便住了嘴。Děngdào tā  kū chū shēng lái, 

xiǎohái biàn zhù le zuǐ. U yig‘lab yuborgan paytida, bolaning og‘zi yopildi;  

2)  

等到太阳下山的时候，我们就回家了。Děngdào tàiyáng xiàshān de 

shíhou, wǒmen jiù huíjiā le. Quyosh tog‘ ortiga botgan paytda, biz uyga qaytdik;  

3) 

等我醒来时，已经没看见他们的踪影子。Děng wǒ  xǐnglái shí, 

yǐjīng méi kànjiàn tāmen de zōngyǐngzi. Men uyg‘ongan paytda, ularning soyasi 

ham yo‘qolgan edi;  

4) 

及至丁主任作到两个月的主任，大家不但不想辞职，而且很怕被

辞了。Jízhì Dīng zhǔrèn zuòdào liǎng gè yuè de zhǔrèn, dàjiā bù dàn bù xiǎng 

cízhí, érqiě hěn pà bèi cí le. Mudir Ding ikki oy mudir bo‘lib ishlagunga qadar, 

ishchilar nafaqat ishdan bo‘shashni istashmasdi, balki haydalib ketishlaridan 

juda qo‘rqardilar. 

---

79 

 

Aniq vaqtda ketma-ketlikni ifodalovchi ergashgan qo‘shma gaplarni 

shakllantirishda yana bir 

继...之后... jì....zhīhòu konstruksiyasi ham ishlatilib, bu 

konstruksiya asosan matbuot tilida qo‘llaniladi:  

继十二月二十六日的地震之后，又连续发生几十次余震。Jì shí èr yuè 

èr shí liù rì de dìzhèn zhīhòu, yòu liánxù fāshēng jǐ shí cì yú zhèn. 26 dekabrdagi 

zilziladan so‘ng, yana ketma-ket o`ndan ziyod zilzilalar sodir bo`ldi.

113

 

Ba’zida bu singari ergashgan qo‘shma gapning asosiy temporal mazmuni 

qo‘shimcha chegaralovchi ma’nolar bilan murakkablashgan bo‘ladi. Bunday 

funksiyani 

直 到 ...  才 ...  zhídào...cái....  va  直 到 ....  还 ....  zhídào...hái... 

konstruksiyalari bajaradi. 

直 到 ...  才 ...  zhídào.... cái....konstruksiyasini tahlil qiladigan bo‘lsak, 

bunda “

直到” zhídào predlog (old ko‘makchi) hisoblanib, u ob’yekt bilan kelib 

predlogli so‘z birikmasi hosil qiladi va bir vaqt yoki vaqt oralig‘ining 

boshlanishini ifodalaydi. “

才”  cái  esa ravish hisoblanib, uning ortidan kesim 

xususiyatiga ega so‘z keladi. “...

才” cái, “直到...才”  zhídào....cái  shu vaqtga 

yetgandan so‘ng, 

才 cái dan keyingi so‘z ko‘rsatgan ish-harakat, vaziyat sodir 

bo‘lish, amalga oshishni boshlaganligini anglatadi.  

Bu vaqtdan oldin ko‘pincha boshqa bir farqli yoki qarama-qarshi 

ma’nodagi doimiy amalga oshib turgan yoki davom etayotgan ish-harakat, 

vaziyat mavjud bo‘ladi.  

Shuningdek, 

才 cái ravishini olgan ish-harakat, holat juda kech, kechikib 

yoki o‘ta uzoq davom etayotganlik ma’nosiga ega bo‘ladi. 

直到  zhídào  ning ob’yekti vaqtni ifodalovchi ot yoki so‘z birikmasi 

bo‘lishi mumkin.

114

 Masalan:  

                                                            

113

 

朱庆明。现代汉语实用语法分析。 - 北京：清华大学出版社，2005。第 70 页。 

---

80 

 

1) 

直到天已大亮，秘密才揭穿。Zhídào tiān yǐ dàliáng, mìmì cái 

jiēchuān. Faqat kun yorishgachgina, sir fosh bo‘ldi;  

2) 

直到曹丕死了，他的生活方才顺适一些。Zhídào Cáo Pī sǐ le, tā de