|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
98
yuragimiz va tanamizda oxirgi qonimiz qolguncha Vatan uchun kurashamiz, yakkayu yagona Tangri
taolo, Muhammad payg‘ambarimizning shariat yo‘lida qurbon bo‘lishga tayyormiz. Dinimiz,
Vatanimiz uchun butun qalbimiz va jismimizni qurbon berib, to‘la g‘alabaga erishishni Allohdan
tilaymiz va unga ibodat qilamiz. Musulmon qo‘shinlari Bosh Qo‘mondoni Shermuhammadbek”.
Yosh sho‘ro hukumati tashkil topgan vaqtdan beri tinimsiz urushlar og‘ushida qolib, hali ko‘pgina
ishlar o‘lda-jo‘lda bo‘lsada, axborot xizmati yaxshi yo‘lga qo‘yilgan edi. Farg‘ona frontidagi barcha
voqealar—erishilgan g‘alabalar, mag‘lubiyatlar, shu jumladan, Go‘rtepadagi jang tafsilotlari,
Shermuhammadbek tomonidan chiqarilgan bayonnoma-yu e’lonnomalar barchasi V.I.Leninning ish
stoliga kelib tushdi. Ularni o‘qib, “dohiy” dimog‘idan dud chiqib ketdi. Darhol hukumat va
qo‘mondonlikning shoshilinch majlisini chaqirtirdi, Frunzeni ham Qrimdan chaqirib oldi. Qrim va
Farg‘ona frontidagi ahvol haqida Kamenev doklad qildi. So‘ngra Lenin so‘z oldi:
— Bu nimasi, o‘rtoqlar? To‘rt yildan beri jang qilamiz-u, kichkinagina bir Farg‘ona degan joyni
eplay olmaymiz. Men majlisdan oldin atayin geografiya kitobidan aniqlab oldim: Sovet Rossiyasi
hududi 20 mln kvadrat chaqirimni tashkil qiladi, Farg‘ona viloyati esa yigirma ming kvadrat
chaqirimdan sal oshar ekan. Demak, o‘zimizdan ming barobar kichkina bir ro‘yodan shapaloq yeb
turibmiz. Chexovni o‘qiganmisizlar? Baayni uning “Fil va Moska”si. Mixail Vasilevich, qayoqqa
qarayabsiz?
— Hammaning nazari qaratilgan joyga, ya’ni Sharqqa qarayapman, Vladimir Ilich.
— Sizda yumor hissi borligi yaxshi fazilat. Biroq, hozir yumorning o‘rni emas. Biz sizni
Turkistonda tug‘ilgan, u yerning sharoitini, odamlarini, an’ana va urf odatlarini yaxshi biladigan arbob,
salohiyatli sarkarda sifatida Turkiston frontini ishonib topshirgan edik. To‘g‘ri, hozir frontga
V.Kazarevich qo‘mondonlik qilmoqda. Nima talab qilsangiz berib turibmiz. To‘g‘ri, sizga oson
tutmaymiz, biroq Rossiyadagi bir uezddan ham kichik Farg‘onani tinchita olmay, xalqaro obro‘yimiz
pasayib ketmoqda. Eshitishimcha, Lloyd Jorj, Uiniston Cherchill, Gindenburg, Chemberlin va
boshqalar ustimizdan kulib yurgan emish.
— Vladimir Ilich, boshdayoq Farg‘onani tinchitish qiyin bo‘lishini aytgan edim. Mana, o‘zingiz
urf-odat, an’ana haqida eslatdingiz. Partiya biletimni shafe keltirib aytamanki, farg‘onaliklar
mustaqillik, urf-odat va an’analari uchun kurashmoqda. Ular ichida fidoyilari ko‘p ekan. Aleksey
Maksimovich Gorkiyning “Izergil kampir” asarini mendan oldin o‘qigansiz. Farg‘onadagi
Madaminbekni o‘z yuragini mash’al qilib gumrohlarga yo‘l ko‘rsatgan, odamlarni zulmatdan ziyoga
olib chiqqan Dankoga o‘xshataman. Yorug‘likka chiqqan odamlar Dankoni bosib o‘tib ketishadi.
Madaminbek ishining davomchisi Shermuhammad degani yiqilib yotgan Madaminbek qo‘lidan
yurakni olib, odamlarni yana olg‘a boshladi. Bundan tashqari, mening bir joyda muhim turib,
boshlagan ishlarimni oxiriga yetkazishga qo‘ymayapsizlar. Dam Buxoroni olishga, dam Perokopni
ozod qilishga yuborasizlar. Yana juda ko‘p sabab va omillar borki, ko‘pini o‘z vaqtida bayon
etganman...
— Mixail Vasilevich, tushunarli, endi sizni Turkistonga yana yuboramiz. Bilib quying,
Turkistondagi, Farg‘onadagi g‘alaba Rossiyadagi davlatchilik uchun katta ahamiyatga ega.
1918 yilda ESER ayol Kaplan Leninga suiqasd qilib, uni ikki joyidan yaralagan edi. Keyinchalik
qizil askarlar unga xat yozib: “O’rtoq Lenin, Simbirskning ozod qilinishi birinchi yarangizga malham
bo‘lgan bo‘lsa, Samaraning olinishi ikkinchi yarangizga malham”, — degan edilar. Biroq, Farg‘onadan
kelgan noxush xabarlar bitay deb qolgan yaralarni yana ochib yubordi. Majlis tugamasdanoq uning
ahvoli yomonlashib, vrachlar majlisni to‘xtatishga majbur bo‘ldilar...
Farg‘onada esa shiddatli janglar davom etar, ozodlik kurashchilari sho‘rolarga dahshat va tahdid
solib turardilar. 1921 yil 11 avgust kuni Turkiston kommunistik partiyasining 6-plenumi bo‘lib o‘tdi.
Plenumda faqat bitta masala – “Bosmachilik muammosi” muhokama etildi. Plenum qaroriga ko‘ra
“bosmachilik” harakati liderlari bilan sulh muzokaralarini boshlab yuborish maqbul deb topildi.
Ko‘p o‘tmay, 21—23 avgust kunlari Turkiston sovetlarining navbatdan tashqari 10-s’ezdi bo‘lib
Mansurxo‘ja Xo‘jaev. Shermuhammadbek qo‘rboshi
Do'stlaringiz bilan baham: |
