Microsoft Word quran uz abd mansur ziyouz com doc

Burhon. Mazmuni hujjat demakdir. Zero, Qur'onda barcha ilohiy ko'rsatmalarga qaratilgan hujjat va dalillar mavjuddir.

Zikr. Mazmuni yod etish, zikr etish, eslash. Bu yerda yodnoma, eslatma deb bilish o'rinlidir.

Kitob. Mazmuni ma'lum.

Haqq. Ya'ni, haqiqat. Haq gap, haq ish, haq e'tiqod va hokazo ma'nolar unda mujassamdir.

Nur. Ya'ni, ёg'du. Qur'on bandalarga hidoyat yo'lini yoritib beruvchi ilohiy nur. Bu yerda, albatta, ma'naviy nur ko'zda tutiladi.

Vahiy. Allohning payg'ambarlarga bevosita va bilvosita o'z ko'rsatmalarini yuborishi vahiydir.

Tanzil. Ya'ni, nozil qilingan narsa.

Hudo. Hidoyat.

Mushaf. Sahifalangan, muqovali kitob.

Kalomulloh. Allohning kalomi.

QUR'ONI KARIM SIFATLARI

Alloh taolo Qur'oni karimni bir necha sifatlar bilan zikr etgan. Jumladan:

1. 
   Arabiy. Arab tilida, arabcha.
   
2. 
   Mubin. Aniq. Bu sifat sifatlanuvchining sifatini yanada ta'kidlash uchun keladi.
   
3. 
   Ajab. Odamlarni taajjubga soluvchi.
   
4. 
   Muborak. Barakotli, tabarruk.
   
5. 
   Zu zikr. Zikr qilinadigan, sharafli.
   
6. 
   Musaddiq. O'zidan oldin nozil etilgan ilohiy kitoblarni ham tasdiqlovchi.
   
7. 
   Hakim. Hikmatli.
   
8. 
   Aziz. G'olib, quvvat va qudratli.
   
9. 
   Karim. Karamli, karomatli, mukarram.
   
10. 
    Majid. Ulug'.
    
11. 
    Shifo. Hissiy va ruhiy shifobaxsh.
    
12. 
    Rahmat. Qur'on Allohning rahmatidir.
    
13. 
    Mav'iza. Nasihat.
    
14. 
    Bushro. Xushxabar.
    
15. 
    Bashir. Bashorat beruvchi.
    
16. 
    Nazir. Ogohlantiruvchi.
    

Qur'oni karimning barcha nusxalari Hazrat Usmon ibn Affon davrida nuqtalarsiz, e'robu harakatlarsiz (zer- zabarsiz), qadim ko'fiy yozuvida bo'lgan.

To'rtinchi xalifa Hazrat Ali ibn Abi Tolib davrida esa, qiroatda yanglishish hollari ro'y bera boshlagach, Abul- Asvad Dualiy degan olim kishiga xalifa oyatlarga nuqta va harakatlar qo'yib chiqishni buyuradi. Ba'zi olimlar Dualiyga Ali emas, balki Ziyod yoki Abdulmalik ibn Marvon buyurgan, deydilar.
Shunday qilib, avvalo, soddaroq belgilar bilan boshlangan belgilar, vaqt o'tgan sari takomillashib, hozirgi holatiga yetib kelgan. Lekin, rasmi xat o'sha qadimligicha saqlanib kelmoqda. Masalan, rahmat, jannat, Rahmon, imon, islom kabi so'zlar alifsiz, uzun te harfi bilan yoziladi.
Lekin, bu qoidaga Qur'onning o'zida yoki rasmi xat saqlanishi shart bo'lgan bitiklarda rioya qilinishi talab qilinadi. Ammo oynoma, ro'znoma yoki maktubga o'xshagan joylarda Qur'on oyatlaridan qisqa iqtibos keltirilganda, unga rioya qilish shart emas, balki, hozirgi arab adabiy yozuvi imlosida qanday qabul etilgan
bo'lsa, shunday yozilishiga ruxsat etiladi. Masalan, islom, imon, jannat kabi so'zlarni alif bilan, salot, zakot kabi so'zlardagi vov harfini alifga aylantirish va hokazo. Shuningdek, hozirga kelib, oyatlar boshi va oxirida, ba'zi uzun oyatlarning o'rtalarida keladigan vaqf va ibtido alomatlarining ham turlari ko'payib ketgan. Tajvidga doir kitoblarda: “Qur'onning biror oyatidan keyin vaqf qilish vojibligi buyurilmagan” – deyilsa-da, har bir oyat fosilasida vaqf qilinganda ko'p joylarda saj' hosil bo'lib, quloqqa ёqimli tuyulishini ham unutmasligimiz kerak. Qur'oni karimda beuzr vaqf qilish joiz bo'lmagan oyatlar ham mavjud.
QUR'ONI KARIM VA UNING QIROATIGA DOIR MASALALAR

Qur'oni karim Allohning kalomi bo'lgani uchun uni qiroat qilishning o'ziga xos vojibot va odoblari borkim, ularga rioya qilish har bir musulmonning zimmasidagi muqaddas burch hisoblanadi.

Jumladan:

* * *
Qur'oni karim oyatlarini qiroat qilishni niyat qilgan odam, avvalo, tahorat olishi kerak.

* * *
Imkoni bo'lsa u yaxshi, oq va pok kiyimlarini kiyib olsin.
* * *
Qiroat uchun og'zini va tishlarini tozalasin.
* * *
Qiroatiga xalal berishi mumkin bo'lgan narsalarni atrofidan chetlatsin yoki qulay, daxlsiz joy topib, o'sha yerda tilovat qilsin.
* * *
Qiblaga yuzlangan holda qiroat qilish avlo hisoblanadi.
* * *
Namozdan tashqarida o'qiganda o'tirib qiroat qilingani ma'quldir.
* * *
Yonboshlab, biror narsaga suyanib, chordona qurib o'tirgan holda, yurib qiroat qilishdan ko'ra, tiz cho'kib o'tirgan holatda qiroat qilish odobga yaqindir.
* * *
Yod o'qigandan ko'ra Mushafga qarab o'qishning savobi ko'proqdir. Zero, qiroat bir ibodat bo'lsa, Mushafga nazar qilish ham bir ibodat hisoblanadi.
* * *
Qur'oni karimni yerga qo'ymagay, balki, ko'kragi barobaridagi balandlikka qo'yib o'qigay.
* * *
Qiroat boshida bir bor “Auzu billohi minash-shaytonir-rajim”ni o'qigay. Har bir sura boshida “auzu”ni o'qimagay. U yerlarda “Bismilloh”ning o'zi kifoyadir.
* * *
“Auzu”ni o'qigandan keyin salomga alik olsa yoki azonga javob aytsa yoxud zikru tasbeh o'qisa “Auzu”ni qayta aytishi shart emas. Ammo o'rtada ovqatlansa yoki ko'proq ish qilib qo'ysa “Auzu”ni qayta o'qigay.
* * *
“Auzu”dan keyin “Bismilloh”ni ham o'qigay.
* * *
Tilovat qilganda oyatlarning mazmunlarini o'ylab, tadabbur bilan o'qisin. Bordiyu arabchani tushunmasa, Allohning kalomini o'qiyotganini doimo yodida tutsin.
* * *
Xayoli sochilib oyatlarni g'aflat bilan o'qigan bo'lsa, xayolini jamlagandan keyin o'sha joylarini qayta o'qisin. Ba'zi ulug'lar debdurlarki, tadabbur va tafakkur bilan bir oyat qiroat qilish o'ttiz pora Qur'onning boshdan oyoq tadabbursiz o'qib chiqqandan yaxshidir.
* * *
Qo'lidan kelsa Qur'oni karimni arab lahni (savti) bilan tajvid qoidalariga rioya qilgan holda o'qisin. Imkoni boricha o'zining milliy kuy va ohangiga solmay o'qisin. Buning uchun hozirda ma'lum va mashhur arab qorilarining qiroatlari yozilgan magnitofon yozuvlaridan eshitib mashq qilish tavsiya etiladi. Lahn yoki savt qilaman deb ashula aytgandek cho'zmaydigan joyini cho'zib, cho'zadigan joylarini qisqartirib o'qimasin.
* * *
Oyatlarni kulib yoki jilmayib emas, balki, g'amgin, o'ychan holatda o'qisin. Imkoni bo'lsa yig'lamsirab o'qisin. Yig'ini keltirish uchun esa Allohning oyatlar orqali xabar berayotgan azob-uqubatlarini, qabr va do'zax azoblarini, qiyomat shiddatini va hisob-kitob og'irligi kabi ishlarni yodga keltirish, o'zini bunday sinovlarga tayyor emasligini eslashi kerak bo'ladi. Baqirish, kiyimini yirtish, yuziga urish, ortiqcha bezovtalanish joiz emas.
* * *
Qur'onni tajvid qoidalariga rioya qilgan holda, harflarni o'z joyidan chiqarib, donador, aniq va ravon o'qisin.
* * *
Keragidan ortiqcha baland ovoz bilan qiroat qilmasin.
* * *
Rahmat oyatlarini o'qiganda rahmat so'rab, azob oyatlarini o'qiganda undan panoh so'rab iltijo qilishga harakat qilsin. Allohning nomlari kelgan joyda tasbeh aytsin.
* * *
Ba'zi murakkabroq oyatni qayta-qayta o'qib, to ma'nolarini anglagunga qadar takrorlasin.
* * *
Qiroat asnosida zarurat yuzasidan biror joyga turib, borib kelishga to'g'ri kelsa, Mushafni ochiq holda tark etmasin.
* * *
Esnash, yo'talish, aksirish zarurati tug'ilganda qiroatni to'xtatib turish lozim.
* * *
Boshqalardan yaxshi o'qiyapman deb kibru havoga berilmasin.
* * *
Bozorda yurganda, mazax qiluvchilar huzurida, johillar yig'ilgan joylarda jahriy qiroat qilmasin.
* * *
Qur'on oyatlarida kelgan ismlar va ko'chirma gaplarni biror shaxsga hazillashib ishlatmasin.
* * *
Qur'onni xatm qilganda yana boshidan ellik oyat o'qib qo'ysin. Bu shaytonni g'amgin qiladigan ishdir. Xatmdan so'ng duolar qilib, Allohdan hojatini so'rasin. Bunday paytda qilingan duo mustajobdir.
* * *
Qur'onni og'zaki, betahorat, yurib, yonboshlab, hatto yotib o'qish joiz, lekin yuqorida aytilgan odoblarga rioya qilinganda savobi ko'proq, fazli ziyodaroq bo'lur.
Hazrat Ali (karramallohu vajha) aytgan ekanlar: “Kimiki Qur'oni karimni namozdan tashqarida tik turib o'qisa, har bir harfiga yuztadan savob, o'tirib o'qisa har bir harfiga 50 savob, tahoratli o'qisa 25 savob, tahoratsiz o'qisa o'nta savob yozilur. Junub holatda qiroat qilish yoki Mushafni ushlash mutlaqo joiz emas”.
* * *
Mushaf ustiga hech narsa, hatto har qanday boshqa kitobni qo'yish ham joiz emas.
* * *
Qur'onni mashhur va mashru' etilgan yetti qiroatdan xohlagan birini tanlab o'qishi mumkin. Lekin, bir qiroatga ko'nikib qolgan musulmonlar davrasida o'qiganda, turli g'arib qiroatlardan saqlangay, toki tingloavchilar fitnaga tushmasinlar.
* * *
Qiroatni tunlari, tinch, sukunat paytida o'qishni odat qilgay. Buning foydalari bisyordir.
* * *
Hayz yoki nifosdagi ayollar, janobatdan g'usl qilmaganlar og'zaki qiroat qilishlari ham joiz emas. Tahoratsiz odam Mushafni ushlamay o'qishi mumkin. Mazkurlarning hammasi g'ilofli Mushafni ushlashlari mumkin.
G'ilof muqovaga yopishtirilmagan bo'lishi shart.
* * *
Balog'at yoshiga yetmagan, bolalar o'qib, o'rganishlari uchun Qur'onni betahorat tutishlari mumkin. Aks holda hofizi Qur'onlar chiqishiga xalal yetadi.
* * *
“Auzu billoh”ni faqat Qur'on qiroat qilganda o'qiladi. Undan boshqa kitob, duo yoki dars boshlash kabilarda uni o'qilmaydi, balki ularni “Bismilloh” bilan boshlaydi.
* * *
“Tavba” surasini “Anfol” surasidan keyin befosila o'qiganda “Bismilloh”ni o'qimaydi. Ammo, “Tavba” surasining o'zidan boshlab o'qisa, “Auzu”dan keyin “Bismilloh”ni o'qiyveradi.
* * *
Qur'onni boshidan oxirigacha yod olish hamma musulmonlarga farz emas, balki u farzi kifoyadir. Ammo, namozdagi qiroatga yarasha sura va oyatlarni yodlash har bir muslim va muslimaga farzi ayndir.
* * *
Ozoda va pokiza hammomda past ovoz bilan qiroat qilish joiz. Tasbeh, tahlil va duolarni baland ovoz bilan o'qish ham mumkin.
* * *
Hojatxona, g'uslxona, axlatxona kabi nopok joylarda Qur'on o'qilmaydi.
* * *
Fiqhiy kitob mutolaa qilayotgan yoki yozayotgan, namoz o'qiyotgan odam yonida ularga eshittirib qiroat qilish ham makruhdir.
* * *
Qabristonda Qur'oni karimdan qiroat qilish Abu Hanifa (r. a. ) nazdida makruh. Ammo, imom Muhammad ibn Hasankim, mujtahidlik maqomiga yetishgan shogirdlaridan biridir, uning nazdida makruh emas, balki qiroatdan qabriston ahli bahramand bo'lurlar. Fatvo ham shunisiga berilgan.
* * *
Kofir va mushriklarga ham Qur'on yoki fiqhdan ta'lim berish mumkin. Zero, Payg'ambarimiz (s. a. v. ) Qur'oni karimdan mushriklarga o'qib berar edilar. Lekin ularga g'usl qilmagan hollarida Mushafni ushlash joiz emas.
* * *
Qur'ondan ta'lim berish uchun haq olish joizdir.
* * *
Yurib ketayotib qiroat qilmoqchi bo'lsa, ovozini baland ko'tarmagay.
* * *
Ish qilib turib qiroat qilish yanglishib ketmaydigan bo'lsa joiz.
* * *
Qiroat qilib o'tirganda uyga ota-onasi, ustozi yoki biror olim kishi kirib qolsa, ularning hurmati uchun o'rnidan tursa joiz. Boshqalar uchun joiz emas.
* * *
Qur'onni o'pib, yuziga surtish savobli ish. Usmon ibn Affon (r. a. ) har tong Mushafni o'pib, yuzlariga surtar ekanlar.
* * *
O'qiyotgan Qur'on kitobini safarda oldirib qo'yishdan qo'rqsa, boshining ostiga qo'yib yotishi mumkin.
* * *
Qur'on turgan uyda jinsiy aloqa qilinishiga ruxsat berilgan. Zero, odatda musulmonlar uyi Qur'on kitobidan xoli bo'lmaydi.
* * *
Yirtilib, o'qishga yaroqsiz bo'lib qolgan Qur'on varaqlarini lattaga o'rab, odamni dafn etgandek chuqur kavlab, lahadga ko'mish lozim. Ba'zi ulamolar yondirib yuborishga ham ruxsat bor, deydilar. Bunga Usmon (r. a. )ning Qur'onni ko'chirtirib bo'lgach, qolgan barcha oyat yozilgan sahifalarni yondirishga buyruq berganlarini dalil keltiradilar.
* * *
Yerga to'shaladigan narsalarga oyat yozish joiz emas. Devor va mehroblarga oyatlardan bitishni ba'zi ulamolar joiz deb bilurlar.
* * *
Qur'oni karimning oyatlari bir joyda emas, balki Makka, Madina, Toif, Juhfa, Baytil-maqdis, Hudaybiya kabi shaharlarda va Mino, Arafot, Badr, Uhud kabi joylarda nozil qilingan.
* * *
Qur'oni karim 30 pora 114 sura, 6236 oyatdan iboratdir.
* * *
Oyatlarning 63 foizini Makkada, 37 foizini Madinida nozil bo'lgan oyatlar tashkil etadi. Ya'ni, makkiya oyatlar 4780, madaniya oyatlar 1456, jami bo'lib 6236 oyat.
* * *
Eng qisqa oyatlar “Toho” va “Yosin”, eng uzun oyat Baqara surasining 282-oyatidir.
* * *
Hijratgacha nozil qilingan suralarning hammasi makkiya, hijratdan keyin xoh Madinada, xoh boshqa joylarda nozil qilingan suralarni umumiy holda madaniya deb atalaveradi.
* * *
Makka ahliga qarata xitob qilingan oyatlar makkiya, Madina ahliga xitob qilingan oyatlar madaniyadir.
* * *
Qaysi surada “Kallo” so'zi bo'lsa, u makkiyadir. Bu lafz ko'proq Qur'oni karimning ikkinchi yarmida uchraydi.
* * *
Baqara surasidan boshqa qaysi surada Odam (a. s.) bilan shayton qissasi kelgan bo'lsa u ham makkiya.
* * *
Qaysi surada kufr va shirk ahli bilan jang, shariat hukmlari bayon etilgan bo'lsa u madaniyadir.
* * *
Baqara va Oli Imron suralaridan boshqa qaysi sura “hurufi muqattaot” (yakka harflar) bilan boshlangan bo'lsa, ular makkiyadir.
* * *
Tarixiy voqealar bayon qilingan suralar makkiyadir.
* * *
Qur'oni karim yetti xil arab shevasiga muvofiq keladigan “rasmi xat” uslubida nozil qilingan. Bu uslubga asosan o'qilgan yetti qiroat qorilari va o'n to'rtta roviy orqali naql qilingan.
QORILAR HAQIDA

Qorilar, ya'ni hofizi Qur'onlarning fazlu fazoillari, ularga beriladigan mukofot va martabalar to'g'risida kelgan sahih hadislardan namunalar:

1. 
   “Sizlarning yaxshilaringiz Qur'oni karimni ta'lim olib, ta'lim beruvchilaringizdir” (Imom Buxoriy rivoyati).
   

2. 
   “Qur'onni mahorat bilan o'quvchi qorilar ulug' farishtalar bilan birgadirlar. Uni tili qiynalib o'qiydigan qorilarga ikki hissa ajr berilur” (Buxoriy va Muslim rivoyatlari).
   

3. 
   “Qur'on o'qingizlar, zero, Qur'on o'zining qorilarini qiyomat kuni shafoat qilur” (Imom Muslim rivoyati).
   

4. 
   “Kimki Allohning kalomidan bir harf o'qisa, unga bir savob. Savob esa o'n barobar ko'paytirilib yozilur. “Alif, Lom, Mim”ni bir harf demayman, balki, Alif – harf, Lom – harf, Mim – harfdir” (Imom Termiziy rivoyati).
   

5. 
   “Har kim Qur'onni o'qib, unga amal qilsa, Alloh taolo qiyomat kuni uning ota-onasi boshiga bu dunyo quyoshidan ham chiroyli nur beruvchi tojni kiydirur” (Abu Dovud rivoyati).
   

6. 
   “Qur'on o'qinglar. Zero, Qur'on joylashgan qalbni Alloh azoblamas. Ushbu Qur'on Allohning ziyofatidir. Har kim uning mehmoni bo'lsa, u omonda bo'lur. Kimki Qur'onni sevsa, unga xushxabar bordir” (Imom Dorimiy rivoyati).
   

7. 
   “Sochi islomda oqargan mo'ysafed, Qur'onni yod olib, unda g'uluv (chuqur ketib, chalg'ish)ga mubtalo bo'lmagan qori, odil podshohlarni izzat-ikrom qilish – Allohni ulug'lashning turlaridandir” (Abu Dovud rivoyati).
   

YETTI QIROAT QORILARI

1. 
   Abdulloh ibn Kasir al-Makkiy al-Qurashiy. U tobeinlardan. Qiroatni Abdulloh ibn Zubayr va boshqalardan tinglagan. 120 h. da Makkada vafot etgan. U Anas ibn Molik va Abu Ayyub Ansoriylar bilan ham muloqotda bo'lgan.
   

2. 
   Nofe' ibn Abdurrahmon ibn Abi Naim al-Isbahoniy al-Madaniy. 169 h. da Madinada vafot etgan. Ubay ibn Ka'b, Abdulloh ibn Abbos, Abu Hurayra kabi sahobalarning shogirdlaridan qiroat ta'lim olgan.
   

3. 
   Abdulloh ibn Omir al-Qoziy ad-Dimashqiy. Yirik tobeinlardan. 118 h. da 110 yoshida Damashqda vafot etgan. Usmon ibn Affonning shogirdi Mug'ira ibn Abi Shihob al-Maxzumiydan qiroat o'rgangan.
   

4. 
   Abu Amr ibn Alo al-Basriy. Ko'fada 154h. da vafot etgan. Mujohid ibn Jubayr, Abdulloh ibn Abbos orqali Ubay ibn Ka'b qiroatini naql etgan.
   

5. 
   Osim ibn Abinnujud al-Ko'fiy. Ko'fada 128h. da vafot etgan. Zurr ibn Hubaysh orqali Abdulloh ibn Mas'uddan qiroat naql etgan.
   

6. 
   Hamza ibn Habib ibn Imora at-Taymiy al-Ko'fiy. 156 h. da Hulvonda vafot etgan. Sulaymon ibn Mehronda qiroat o'qigan.
   

7. 
   Al-Kisoiy (Ali ibn Hamza al-Asadiy). 189 h. da vafot etgan. U Hamzada qiroat o'qib, abbosiy xalifa Ma'mun davrida yetti qori safiga qo'shilgan. Ungacha Ya'qub Xazramiy yettinchi edi.
   

Mazkur qorilarning faqat 3- va 4-lari arab millatidan, qolganlari ajamlardan.

Hozirda butun Islom olami bo'yicha ikki xil qiroat mashhur. Birinchisi Imom Hafs rivoyati bilan Imom Osim qiroati. Ikkinchisi Imom Varsh rivoyati bilan Imom Nofe' qiroati. Bizning diyorimizda birinchi qiroat, ya'ni Imom Osim qiroati bo'yicha Qur'on o'qiladi.

Qur'oni karimni tajvid qoidalariga rioya qilgan holda o'qish shart. Aks holda namoz ham joiz bo'lmaydi. Namoz qiroatiga yarasha tajvidi bilan qiroat o'rganish har bir musulmon zimmasidagi farzi ayndir. Lekin, har qancha harakat qilsa ham tili tajvidli qiroatga moslasha olmaydigan odam zarurat yuzasidan tili kelganicha qiroat bilan namozini o'qiyversa Allohning afvidan umid qilinadi.

QORILAR ODOBI

Kalomullohni diliga jo qilgan hofizi Qur'onlar oddiy musulmonlardan ma'naviyatlari yuksakligi jihatidan farq qilib turishlari lozim. Quyida ularga lozim bo'lgan ba'zi odoblarni bayon qilamiz:

Qori odamning siyratu shamoillari, fe'lu atvorlari yuqori saviyada bo'lishi lozim.

* * *
Qur'oni karimda taqiqlangan ishlardan o'zini uzoq olib yurishi kerak.
* * *
Mutakabbir, zolim va johil kishilardan o'zini yuqori qo'yishi, oddiy va solih bandalarga nisbatan esa kamtarlik
izhor etishi talab etiladi.
* * *
Vaqorli, og'ir, sokin, sabr-bardoshli bo'lmog'i lozim.
* * *
Abdulloh ibn Masu'd (r. a. ) aytgan ekanlar: “Hofizi Qur'on doimo boshqalardan qandaydir xususiyatlari bilan ajralib turishi kerak. Masalan, tunda odamlar uxlaganda u Qur'on tilovati bilan bedor, kunduzi odamlar ovqatlanganda, u ro'zador, odamlar g'aflatda o'yin-kulgi bilan band, u esa oxirat tashvishi bilan g'amgin, odamlar turli bema'ni gaplar bilan mashg'ul, u esa tafakkur og'ushida sokit”.
* * *
Hasan ibn Ali (r. a. ) demishlar: “Sahobalar Qur'onni Allohdan kelgan maktub deb bilar, tunlari uni o'qib chiqib, kunduzi uni hayotga tatbiq etar edilar”.
* * *
Fuzayl ibn Iyozdan naql etilibdurki, hofizi Qur'on hojat so'rab hech kimning huzuriga, hech qanday amaldor oldiga bormasligi lozim. Zero, u islom tug'ini ko'tarib yuruvchi insondurki, unga chalg'ish ham, xayolini parishon qilish ham mumkin emas.
* * *
Hofizi Qur'on Allohning kalomini zinhor tirikchilik vositasi qilib olmasligi kerak. Hadisi sharifda voridkim: “Qur'onni o'qinglar, lekin, u tufayli rizq yemanglar, uning qiroatini tark etmanglar va unda g'uluvga ketib, og'ib ketmanglar”.
IZOH: Bundan xatmi Qur'onlarda qorilarga ixtiyoriy ravishda beriladigan pul va buyumlarni olish joiz emas degan xulosa chiqarmaslik kerak. Balki, oldindan ma'lum miqdordagi summaga shartlashmagan, aksincha, qorilarga hadiya sifatida ixlos bilan berilgan ashyolar mubohdir, inshoallohu taolo. Shuningdek, Qur'on ta'limi uchun haq olishning joizligi yuqorida zikr etildi.
* * *
Qorilar Qur'onni muntazam, takror va takror o'qib turishlari lozim. Salafi solihlar ichida bir oyda, bir haftada, uch kunda, bir kechada bir bor xatmi Qur'on qiladiganlar bo'lgani manbalarda ko'rsatilgan. Bir kechayu kunduzda sakkiz marta xatm qiluvchilar ham bo'lgan ekan. Har shom bilan xufton o'rtasida bir bor xatm qiluvchi bo'lganlardan Mujohid ibn Jubayr, Ali Azdiyni, bir rakaatda xatmi Qur'on qilganlardan Usmon ibn Affon, Tamim ad-Doriy, Said ibn Jubayrlarni misol tariqasida keltirish mumkin. Lekin, salafi solihinlarning ko'pchiligi bir haftada bir xatm qilishni ma'qul ko'rganlar. Yana debdurlarki, ilmu fan bilan shug'ullanuvchi olimlar Qur'onni xatm qilishda vaqtni chegaralamaganlari yaxshi. Ular ilmiy ishlariga xalal yetkazmagan holda xatm muddatini o'zlari belgilashlari lozim.
Mazkur zotlarga Alloh taolo g'ayri oddiy iqtidor ato etgani bois oz muddatda ko'p zikr va qiroat qila bilganlar. Lekin, oddiy qorilar uchun xatmi Qur'onga uch kundan kam vaqt ajratish joiz emas. Zero, hadisi sharifda: “Har kim Qur'oni karimni uch kundan kam vaqtda o'qib chiqqan bo'lsa, demak hech narsa tushunmabdi” – deganlar (Imom Abu Dovud, Termiziy rivoyatlari).
* * *
Qur'onning hammasini yoki ba'zisini yodlab, so'ngra esidan chiqarib, unutib yuborgan kishilarga nisbatan oxiratda qattiq uqubatlar bo'lishi hadisi shariflarda ta'kidlangan.
Tarjima va izoh muallifi:
Abdulaziz Mansur

Mas’ul muharrir:

Hamidulla Karomatov

TAHRIR HAY’ATI A’ZOLARI:

Abdurashid qori Bahromov, Rahmatulloh qori Obidov, Ne’matilla Ibrohimov, Hayriddin Sultonov, Hamidulla Karomatov, Najmiddin Komilov, Zuhriddin Husniddinov, Zohidjon Islomov, Botirbek Hasanov.

O’zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashining qarori va Toshkent islom universiteti Ilmiy kengashi tavsiyasiga binoan nashr etildi.

TARJIMON HAQIDA