|
Kutubxonachi.uz
97
— Iltimos qilishganda qanday, xonim. Birgina ruh emas, son-sanoqsiz ruhlar so‘rashyapti. Homilalar
bizga najot so‘rab murojaat qilishmoqda, bizlarning hammamizni quloq solishga va o‘zlari haqidagina
emas, biz bilan siz – Hammamiz haqida o‘ylab ko‘rishga chorlamoqda, biz bo‘lsa ularga ham, o‘zimizga
ham javob berishdan bosh tortayotirmiz, irodasizlik qilayotirmiz, har holda yolg‘onni pesh qilib bo‘lsa
ham sho‘rlik embrionlarga chap berib ketish oson-da! Bunda biz hammamiz, biz bilan siz ham, xonim,
o‘tgan ajdodlarimiz bilan birga gunohkormiz. Hammamizga qaratilgan bu ovozlar, takror aytaman,
tinglashga, o‘rganishga, tahlil qilinishga muhtojdir, bu buyuk Filofeyning kashfiyotidir. Men bu insonning
buyukligini yuziga aytmoqchiman, mana, ekranda ko‘z o‘ngimizda turibdi, lekin mening boshqa ilojim
yo‘q. Ha, u buyuk zot. Siz mendan, o‘z iborangiz bilan aytganda, biz jamiyatning bo‘yniga osmoqchi
bo‘lgan halokatli muammoni tushuntirib berishimni qattiq turib talab qilmoqdasiz. Aytaylik, Eynshteyn
nisbiylik nazariyasini majburiy ravishda kashf qila olarmidi? Filofey ham xuddi shunday – bu olim, bu
fan, bu iste’dod, bu basho-rat, bu tajribalar va kashfiyotlar, bu aql-zakovat. Men shunday deb
tushunaman. Tog‘ ortidan quyoshning chiqishiga monelik qilib bo‘lmaganiday, bunday kashfiyotga ham
qarshilik ko‘rsatib bo‘lmaydi. Biz odamlar, ya’ni jamiyat o‘z mavqeimizni aniqlab olishimiz kerak – gap
ana shu haqda borayotir. Biz o‘z-o‘zimizga aytishimiz kerakki... Insoniyatga bundan buyon hayotning
yangi dasturi lozim.
Xuddi shu paytda Uolter Shermet yonidagi telefon dastagini ko‘tardi-da, kimgadir qisqa luqma
tashladi:
— Kommutator, tayyormisiz? – va telefon dastasini qo‘yar-qo‘ymasdan asabiy bir holatda Entoni
Yungerga murojaat qildi: — Siz Filofey bilan qilgan safsatangizga xalqaro jamoatchilikning javobini
eshitishni xohlaysizmi? Siz ishonch hosil qilmoqchimisiz?
— Siz nimani nazarda tutayotirsiz?
— Matbuot konferentsiyasiga bo‘layotgan aks sadoni nazarda tutayotirman. Konferentsiyamiz
dunyoning turli burchaklaridagi shaharlarning maydonlarida tarjimasi bilan namoyish qilinayotir. Qani
hammamiz, birgalikda sayyoramizda nima bo‘layotganini, rohib Filofey bilan uning hamfikrlarining
mulohazalariga kishilarning munosabatini o‘z ko‘zimiz bilan ko‘raylik. Yana bir bor takrorlayman –
dunyoning turli nuqtalarida, turli tillarda kishilarning munosabati bilan tanishaylik. Shunday qilib
diqqat! – deb komanda berdi telefon dasturiga. – Markaziy monitorni ishlatinglar. Boshladik. Dastlab
Tyananmen maydonidan olib ko‘rsatinglar, dunyoda aholisi eng ko‘p davlatning poytaxti Pekin
shahrida nimalar bo‘layotganini ko‘raylik.
Sahnaning markazida yog‘dulanib turgan katta ekranda son-sanoqsiz odamlar izg‘ib yurgan
Tyananmen maydoni. Binoning old tomonida Mao Szedunning ulkan surati ko‘zga tashlanadi. Maoning
ma’noli nigohi ostida turgan maydondagi dahshatli qiyomat – arosat quturgan odam ummonini
eslatardi. Xitoylar yong‘inda qolganday qattiq jazava bilan baqirib-chaqirishmoqda. Sharhlovchining
gapiga qaraganda maydonda xuddi shunday voqea 1989 yilda talabalar g‘alayonlarini bostirish paytida
bo‘lib o‘tgan edi. “Tyananmenning jo‘r ovoziga quloq osing, — dedi so‘zida davom etar ekan sharhlovchi,
— so‘zma-so‘z keltiraman: “Filofeyga o‘lim! Sotsializm dushmani raketa bilan urib tushirilsin!”
Zal Filofeyga, uning ekranda ham ko‘zga tashlanadigan bo‘zdek oqargan yuziga, mikrofon oldida tosh
qotib turgan Entoni Yungerga, Uolter Shermetga boqar edi, Shermet komanda berar edi:
— Endi Moskvani, Qizil maydonni ko‘raylik! Diqqat!
Qizil maydonda ham xuddi shunday manzara. Sahar payti. Gulxanlar yonib turibdi. Olomon
qichqirmoqda: “Soxta rohib Filofeyga o‘lim!” – “Ig‘vogar raketa bilan urib tushirilsin!” Ana shunday
olovlangan qiy-chuv olomon ustida boyqushga juda o‘xshab ketadigan tungi qush ekranda lip-lip uchib
ko‘zga tashlandi. Bu qush oyog‘i tushab qo‘yilganday mavzoley ustida, Kreml devori bo‘ylab na’ra
tortayotgan olomon ustida u yoqdan bu yoqqa uchar edi.
Oхirzamon nishonalari (roman). Chingiz Aytmatov
Do'stlaringiz bilan baham: |
