Microsoft Word O'quv qo'llanma

3-slayd. 
 

cos
BS


 
Magnit induksiya chiziqlari ramkani kesib o‘tganda magnit oqimi o‘zgarib, 
o‘zgaruvchan tok hosil bo‘ladi. 
5-slayd
. Ramkadan o‘tuvchi magnit oqimi: 

cos
BS


, S-ramka yuzasi, B- magnit induksiyasi 
α
-sirtga tushurilgan normal va magnit induksiya orasidagi burchak 
t




t
BS




cos
 
6-slayd
.
EYuK (Induksion elektr yurutuvchi kuch) sinusiodal 
qonunga bo‘ysunadi. 
max
sin
t
 



; 


max
sin
I
I
t



 
max
I
- tok kuchining amplitudaviy qiymati. 
5
Эшмирзаева
М
.
А
. 
Ўзгарувчан
ток
қонунларини
ўқитишда
намойиш
тажрибаларидан
фойдаланиш
. 
Тошкент
.
Ж
. “
Узлуксиз
таълим
”-
№
5 2005
й
.71-78 
б
. 

---

184
φ
-kuchlanish va tok kuchi orasidagi fazalar farqi 
7-slayd
Qarshilikka ega bo‘lgan o‘zgaruvchan tok zanjiri 
Taqqoslash 
chiziqlari 
Aktiv 
qarshilik 
Sig‘im 
qarshiligi 
Induktiv 
qarshilik 
1.Sxema 
 
 
 
2.Qarshilik 
tushunchasi 
 
 
 
3.Om qonuni 
 
 
 
4.Grafik 
 
 
 
5.Xulosa 
 
 
 
8-slayd
Aktiv qarshilik 


max
sin
U U
t



 
R
-aktiv qarshilik, u generatordan kelayotgan tokni o‘ziga 
yutadi va uni issiqlikga aylantiradi. Om qonunining 
qo‘llanilishi. 
max
cos
U
I
U
t
R




 


max
sin
I
I
t



 
 
max
max
U
I
R

 
- tok kuchi amplitudasi 
9-slayd.
Aktiv qarshilikli zanjirda tok 
kuchi va kuchlanish orasidagi 
fazalar farqi bir xil bo‘ladi 
10-slayd
. Tokning quvvati.
6
2
P I R

- O‘zgarmas tokning 
quvvati: 
6
Қувондиқов
О
.
Қ
., 
Шакаров
Х
.
О
. 
Электр
ва
магнетизм
курсидан
лаборатория
ишлари
учун
қулланма
Тошкент
. 
Фан
ва
технологиялар
нашриёти
.2017
й
. 

---

185
O‘zgarmas tokning quvvati: 


2
2
2
2
max
max
m
max
1 cos 2
I
cos
cos 2
2
2
2
ax
I
R I
R
t
P
t R I
R
t









11-slayd. 
Kuchlanish grafigi.
12-slayd. 
O‘rtacha quvvat. 
2
P I R

I-Tok kuchining effektiv qiymati 
R-aktiv qarshilik 
13-slayd. 
O‘rtacha quvvat va tok kuchining 
effektiv qiymati, 
2
2
max
2
I
I

bo‘lsa demak, 
2
max
2
I
-tok kuchining 
o‘rtacha qiymati, tok kuchining effektiv qiymati 
max
2
I
I

 
ga teng bo‘ladi 
14-slayd. 
Kuchlanishning effektiv qiymati: 
max
2
U
U

Ampermetr va voltmetr tok kuchi va kuchlanishning effektiv qiymatini ko‘rsatadi. 
Tokning o‘rtacha quvvati 
2
P I R IU


15-slayd. 
Talabalar (o‘quvchilar) besh guruhga bo‘linadi, har bir guruhga 
nom beriladi. Sinf yozuv taxtasi uch qismga bo‘linib “Siz o‘zgaruvchan tok haqida 
nimani bilasiz?” quyidagi jadval chiziladi.
O‘quvchilar jadvalni daftarga ko‘chirib chizadi. Jadvalning birinchi ustuni 
to‘ldiriladi. 
Bilaman 
Bilishni xohlayman 
Bilib oldim 
Siz o‘zgaruvchan tok haqida nimalarni bilishni xohlaysiz?
Jadvalning ikkinchi ustunini to‘ldiring. 
Jadvalning ikkinchi ustuni to‘ldiriladi

---

186
So‘ngra o‘qituvchi o‘quvchilardan yangi mavzu bo‘yicha qanday bilimga ega 
ekanliklarini so‘raydi, ular tomonidan bayon etilgan ma’lumotlar, fikrlar, 
tushunchalar “Bilaman” degan ustunga yozib boriladi. Bu jarayon o‘quvchilar 
bildirayotgan fikr-mulohazalar tugaganga qadar davom etadi. Mazkur jarayonda 
barcha o‘quvchilarning faoliyatiga e’tibor qaratish lozim. Har bir aytilayotgan 
ma’lumotni yozib borish kerak. Bunday yondashuv natijasida o‘quvchi (talaba) da 
erkin, mustaqil fikrlash ko‘nikmalari hosil bo‘lishi mumkin.
O‘qituvchi o‘quvchilardan yangi mavzu bo‘yicha qanday ma’lumotlarga ega 
bo‘lishi, nimani xohlashlarini so‘raydi va ularni yana o‘ylashga, fikrlashga 
undaydi. O‘quvchilar tomonidan aytilgan fikrlar-mulohazalar, tushunchalar 
“Bilishni xohlayman” nomli ustunga yozib boriladi.
Har ikki ustun bo‘yicha faoliyat yakuniga etgach, o‘qituvchi o‘quvchilarga 
“O‘zgaruvchan tok mavzusiga doir tarqatma material yoki o‘quv qo‘llanmalarni 
tegishli bobini tavsiya etadi. O‘quvchilar bu bobni o‘qib chiqqanlaridan keyin 
“Yangi mavzu bo‘yicha yana nimalarni bilib oldim? degan savolga javob topishlari 
lozim. Har bir guruh o‘quvchilari o‘zaro fikrlashib olganlaridan so‘ng 
o‘zlashtirilgan yangi tushuncha, fikr-mulohazalarini bayon etadilar. Ular tomonidan 
qayd etilgan tushunchalarni o‘qituvchi yozuv taxtasida o‘z aksini topgan “Bilib 
oldim” nomli ustunga yozib boradi. 
Yangi ma’lumotlar bilan tanishib chiqqanidan keyin o‘quvchiga quyidagi 
savol beriladi: "Sizlar hozir qanday ishni bajardinglar?" va o‘ylab olishga vaqt 
beriladi. Ularning shaxsiy o‘quv tajribalari muhokama qilinadi. O‘quvchilar 
faolligining yuqori darajasini qo‘llab turuvchi strategiyalardan biri Insert 
hisoblanadi: