Microsoft Word O'quv qo'llanma

Vertikal mayatnik uchun: 
1. Sistema muvozanat vaziyatidan F
t
tashqi kuch ta’sirida chiqariladi. Bu 
yerda bajarilgan ish sistemada qo‘shimcha energiya paydo bo‘lganligidan dalolat 
beradi. Mazkur zahiradagi energiya tebranish jarayonida kinetik energiyadan 
potensial energiyaga aylanadi va aksincha hamda quyidagiga teng bo‘ladi:
2
2
max
max
kx
x
F
A



(15)
Bu yerda 
max
x
- prujinaning maksimal uzayishi 
k
F
x


2
max
; 
2. Maksimal tortishish kuchining qiymati 


F
F
2
max
ga teng. 
3. Vertikal mayatnik (gorizontal prujinadan farqli ravishda) muvozanat 
holatida x
1
ga uzayadi. Shuning uchun
1
kx
F


k
F
x


1
(16)
4. Tebranish amplitudasi muvozanat holatidan maksimal chetlanishi bilan 
aniqlanadi: 
1
max
0
x
x
x


k
F
x


0
EYUKga ega bo‘lgan tebranish konturi uchun: 
1. Sistema muvozanat vaziyatidan tok manbai yordamida chiqariladi. Bu 
yerda bajarilgan ish sistemada qo‘shimcha energiya paydo bo‘lganligidan dalolat 
beradi. Ushbu zahiradagi energiya tebranish jarayonida magnit maydon 
energiyasidan elektr maydon energiyasiga aylanadi va aksincha hamda quyidagiga 
teng bo‘ladi:
C
q
Eq
A
2
2
max
max


(17)
Bu yerda 
max
q
- kondensatordagi maksimal zaryad miqdori 
EC
q
2
max

; 
2. Kondensatordagi maksimal kuchlanish 
E
U
2
max

ga teng. 
3.Kondensator (tok manbai bo‘lmagan tebranish sistemasidan farqli 
ravishda) muvozanat holatida q
1
zaryadga ega bo‘ladi. Shuning uchun
C
q
U
1



C
q



1
(18)

---

117
4. Zaryadning amplitudaviy qiymati sistemaning muvozanat holatidagi 
zaryadning maksimal o‘zgarishi bilan taqqoslash orqali aniqlanadi: 
1
max
0
q
q
q


C
q



0
Masalani yechimida tok manbaiga ega bo‘lgan tebranish konturining o‘ziga xosligi 
haqida quyidagicha xulosaga kelishimiz mumkin:
1.
Sistemaning muvozanat holatida kondensatordagi zaryad noldan farq qiladi va 
C
q



ga teng; 
2.
T
t
2
1

vaqtda kondensatorda kuchlanish va zaryad maksimal bo‘ladi: 
E
U
2
max

; 
3.
T
t
4
3

vaqtda kondensatorda zaryad minimal bo‘ladi: 
0
1
min
q
q
q


, ya’ni 
0
min

q
; demak, kondensatorda qayta zaryadlanish yuz bermaydi.