Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
7 
 
Nizami 1209-cu il martın 12-də doğma  şəhəri Gəncədə  vəfat etmişdir. 
İndi onun məzarı üzərində möhtəşəm bir məqbərə ucalmaqdadır. Dahi şair və 
mütəfəkkirin adı doğma vətəni Azərbaycanda  əbədiləşdirilmiş,  əsərləri 
dəfələrlə kütləvi tirajla nəşr olunmuşdur. Nizami Gəncəvinin anadan 
olmasının 800 və 840 illik yubileyləri geniş qeyd edilmişdir. 
 
* * * 
 
Nizaminin ilk iri həcmli əsəri "Sirlər xəzinəsi" poemasıdır. Yaxın və Orta 
Şərq  ədəbiyyatında didaktik poema janrının  ən qiymətli nümunəsi olan bu 
əsər dahi şairin yaradıcılığında epik şeir sahəsində ilk qələm təcrübəsi idi. 
Əsər hicri tarixilə 570-ci ildə yazılmışdır ki, miladi təqvimilə 1174-1175-ci 
illərə uyğun gəlir. "Azərbaycan  ədəbiyyatı tarixi"nin birinci cildində (Bakı, 
1960) mexaniki səhv nəticəsində poemanın 1170-ci ilin əvvəllərində yazıldığı 
göstərilmişdir. Təəssüf ki, bu mexaniki səhv sonra yazılmış bütün əsərlərdə, 
o cümlədən dərsliklərdə təkrar olunmuşdur. Poemadakı 
 
Beş yüz ilə yetmiş olub, qalx, oyan,  
Gün qalxıb, məclisə gəl durmadan 
 
beyti və bir sıra başqa faktlar poemanın 1174-cü ilin avqustundan 1175-ci ilin 
iyul ayına qədər olan dövrdə yazıldığını  təsdiq etməkdədir. Poemanın bəzi 
əlyazmalarında olan artırma misralara görə,  əsər 1176-cı il sentyabr ayının 
30-da tamamlanmışdır. Bu, yəqin ki, əsər yazılandan bir qədər sonra 
köçürülən nüsxələrdən birinin tarixidir. 
"Sirlər xəzinəsi" adından da göründüyü kimi, zahirən Nizamiyə  qədər 
Yaxın və Orta Şərq  ədəbiyyatında geniş yayılan didaktik əsərlər silsiləsinə 
daxildir. Mövzuca, məqsədcə müəyyən dərəcədə "Kəlilə  və Dimnə", 
"Qutadqu bilik", "Hədiqətül-həqiqə", "Siyasətnamə", "Qabusnamə", "Cəhar 
məqalə" və b. kimi əsərlərə yaxın olan "Sirlər xəzinəsi" həm də onlardan 
fərqlənir. Dahi şair sanki özünəqədərki didaktik ədəbiyyatı yekunlaşdırıb ona 
daha yüksək humanist, demokratik istiqamət vermişdir. 
Sənai Qəznəvi artıq XII əsrin əvvəllərində "Hədiqətül-həqiqə" ("Həqiqət 
bağçası") poeması ilə didaktik poema janrını yeni bir yüksəkliyə qaldırmışdı.  
"Hədiqətül-həqiqə"dən əlavə bir sıra kiçik 
  

---