Microsoft Word Mineral va petro lat doc

Kremniyli jinslar

Kimyoviy va organik yo‘l bilan hosil bo‘lgan kremniyli jinslar deyarli ko‘p tarqalgan. Bunday jinslarga radiolyaritlar, diatomitlar, trepel, opokalar va yashmalar taalluqlidir. Bulardan radiolyaritlar va diatomitlar organik yo‘l bilan hosil bo‘ladi.

Radiolyaritlar – bo‘sh sementlashgan kremniyli jinslar bo‘lib, rangi sarg‘ish-kul rang yoki qizil bo‘ladi. 50 %dan ko‘prog‘i radiolyariy skeletidan iborat. Radiolyaritlar bir xujayrali mikroorganizm bo‘lib skeleti kremniyli (opalli) bo‘ladi.

Diatomitlar – sementlashgan yoki bo‘shoq kremniyli jins hisoblanib diatomli suvo‘tlaridan tarkib topadi. Diatomitlarda shuningdek radiolyariy va gubkalar ignalari bo‘ladi (46-rasm). Diatomitlarda gil moddasi, kvars va glaukonit donalari uchraydi.



46-rasm. Diatomitning mikroskop ostida ko‘rinishi.

Diatomit g‘ovakli, yumshoq, yengil, tilga yopishadigan jins bo‘lib, rangi oq yoki och sariq. Qattiqligi 1,9–2,2 ga teng.

Diatomitlar odatda dengiz va ko‘l tublarida yig‘ilib, goho katta qalinlikdagi uyumlarni hosil qiladi.

Trepel – diatomitga juda o‘xshash jins. Ammo trepel organik qoldiqlardan emas, balki opal va kremniyning mayda (0,01–0,001 mm) zarralaridan tashkil topadi.

Tashqi ko‘rinishi bo‘shoq, g‘ovakli. Upasimon jins, ammo zich xillari ham bo‘ladi. Rangi oq, sariq, qo‘ng‘irdan to qoragacha bo‘ladi. Serg‘ovak bo‘lgani uchun filtr sifatida, issiqlik va tovush o‘tkazmaydigan mahsulot bo‘lib ishlatiladi.

Opokalar – trepelga juda o‘xshash opalsimon g‘ovakli jinsdir. Trepeldan qattiqligi bilan farqlanadi.

Yashmalar – zich, toza bo‘lmagan xalsedonli jinslardir. Ko‘p qismi qo‘shimchalar va bo‘yovchi moddalardan iborat.

Rangi turlicha. Dunyodagi eng qimmatboho yashmalar Rossiyaning Ural va Oltoy o‘lkasida topilgan. Yashma bezash materiali hisoblanadi.

Kremniyli cho‘kindi jinslarga geyzeritlar va boshqa kremniy tuflari ham mansubdir. Ular geyzerlar va issiq buloqlardan hosil bo‘ladi.