Microsoft Word mantiqut-tayr ziyouz com doc

QUSHLARNING SIMURG’NI IZLAB KELIB, O’TTIZ QUSHNI - O’ZLARINI 
KO’RGANI HIKOYATI 
 
So‘nggi manzilga yetganda, o‘ttiztagina qolgan qushlar zor-intizor boqdilar. 
Ammo ular izlab kelgan yo‘lboshchi ko‘rinmasdi, ular qaragan tomonda noyob va 

---

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor 
 
 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
159
bepoyon naqsh kabi sirli bir yozuv-xat paydo bo‘ddi. Bu yozuv-xat butun borliqni egallab 
olganday edi. 
Qushlarning juda og‘ir ahvolda benihoya mashaqqatlarga, talafotlarga uchrab, holdan 
toygan bo‘lsalar ham, bu sirli xatga umid va shodlik bilan boqdilar. 
Lekin o‘zlari hali bilmas edilarki, ularni sevintirgan bu narsa, yanada cheksiz 
mashaqqatdan iborat edi. Ular go‘yo Yusuf bir noyob narsa topaman deb, yugurib borib, 
chohga qulab ketganiday edi. Yusuf u chohda alam, qayg‘u va tashnaliqdan azob 
chekkan bo‘lsa-da, lekin oxiri podshoh bo‘lgan edi. Bu ziyoratchilar esa ham chohga 
tushgan, ham gado, ham och-yalang‘och qolgan edilar. Agar Yusufni og‘alari bir necha 
tanga-chaqaga sotgan bo‘lsalar, bularni hech kim tekinga ham olmas edig 
Bu holni anglab, bular uyat va hayajondan vujudlari erib, to‘tiyoga aylangandek 
bo‘ldi. Hammalari yonib, kuyib, poklandilar va nurga aralashib ketdilar. 
Bular shu tariqa oliy hazratning nuriga yetishdilar. Fanodan so‘ng baqoga o‘tilganida 
yangi jon qanday bo‘lishi shu vaqtgacha bular uchun sir bo‘lib kelgan edi. Ular shu 
vaktgacha bu holning nimaligini bilmas edilar. Bular shu yo‘l bilan avvallari qilgan va 
qilmagan gunohlaridan siynalari poklanib, oftob jamolga yaqinlashdilar. 
Qushlarning ko‘z oldida bepoyon oina — ko‘zgu paydo bo‘ldi. Shu ko‘zguga qarab, 
ular o‘zlarini Simurg‘ - o‘ttiz qush holatada ko‘rdilar. 
Bu holatdan ular yanada hayratga tushib, nimalar bo‘layotganini tushunmay qoldilar. 
Ular qayta-qayta ko‘zguga qarab, faqat o‘zlarini - o‘ttiz qushni - si murg‘ni ko‘rar edilar. 
Ular goh ko‘zguga, goh o‘zlariga qarab, Simurg‘ o‘zlari ekaniga hayratda edilar. Ular har 
ikki tomonda
2
 faqat o‘zlarini ko‘rar edilar. Har ikki tomonda birorta ko‘p yo birorta kam 
emas edi. Barchalari hayrat ummoniga g‘arq bo‘lib, fikrsizlikdan tafakkur tomonga 
o‘tsalar-da, bu ne hol ekanligini anglashga ojiz edilar. 
Shu asnoda ular oliy zotdan tilsiz yo‘sinda «biz» va «sen» so‘zlarining ma’nosini, bu 
azim sirni ochish (kashf etish)ni so‘radilar. Oliy zot ham tilsiz yo‘sinda javob berdiki, 
«Mana shu oina (ko‘zgu) oliy zotdir, sizlardan har biringiz ko‘zguga qarab, o‘zingizni 
ko‘rasiz, bu ko‘zguda sizlarga joningiz badanli va badaningiz jonli bo‘lib ko‘rinadi. Sizlar 
izlab kelgan Simurg‘ shu ko‘zguda ko‘rganin-gizdir. Sizlar qirqtami, elliktami, 
oltmishtami, baribir ko‘zguda boringiz ko‘rinadi. Buyuk sir pardasi faqat siz ko‘ra 
oladigan darajada ochiladi. Ko‘p narsalar boshingizdan kechsa ham, o‘zingiz ko‘rasiz va 
o‘zingizni ko‘rasiz. O’zingiz qanday bo‘lsangiz, shunday ko‘rinasiz. 
Ko‘pchilik ko‘rgan bilan bir odam ko‘rganining farqi bor. Chumolining ko‘zi bilan 
Surayyoni ko‘rib bo‘lmaydi. Chumolining nazari sandonni, filning nazari dandonni (o‘z 
tishini) ko‘ra oladi. Har kimning bilgani va ko‘rgani u bilganicha va ko‘rganicha emasdir. 
Asl hodisalar mohiyati odam gapirganicha va eshitganicha emasdir. 
Sizlar bosib o‘tgan vodiylarni hamma ham bosib o‘tolmay-di. Sizlar qilgan ishlarni har 
kim ham qilolmaydi. 
Sizlar ko‘zguda o‘ttiz qush — Simurg‘ni ko‘rib, hayron qoddingiz. Bedil, besabr va 
bejon bo‘lib qoldingiz. Biz sizlarga qo‘rsatgan o‘ggiz qush haqiqat qushlarining 
gavharidir. Onangiz quchog‘ida o‘zingizni ko‘rganday, bizning bag‘rimizda yuz turli izzat 
va nozni topasiz. 
Oliy zot elchisi shu so‘zlarni aytib, quyosh nuri tushganda soya yo‘qolganiday, g‘oyib 
bo‘ldi. 
Mening so‘zlarim ham qushlarning yo‘liday uzayib ketdi. Lekin bu so‘zlar bilan ham 
buyuk sirning ildiziga yetib bo‘lmaydi. Shuning uchun so‘zimni muxtasar qilay. Endi 
qushlar uchun yo‘l ham, yo‘l ko‘rsatuvchi, rahnamo ham qolmadi. 
 

---

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor