Microsoft Word Курылыс машиналары лекция материаллары doc

Берилислер
 ҳәм олардың түрлери. 
Қурылыс машиналары деталлары арасында механиканың, электрлик, 
пневматикалық ҳәм гидравликалық берилислерден пайдаланылады. Машинаның 
энергия дерегинен оның жумысшы органларына талап етилген ҳәрекетлерди 
жеткерип бериўши өз-ара байланыслы механизмлерге берилислер деп айтылады. 
Сүйкелис күши тәсиринде ислеўши берилислерге тисли, шынжырлы ҳәм 
червяклы берилислер киреди. 
Энергия дерегинен энергияны қабыл етип алыўшы валға жетекши вал, ал 
усы валдан энергияны жумысшы органларға жеткизиўшиге жетелениўши вал деп 
айталыд. 
Берилислердиң 
тийкарғы 
параметрлерине 
оның 
пайдалы 
жумыс 
коэффиценти киреди. 
2
1
N
N


бунда N
1
– жетекши валдың қуўатлылығы, кВт 
N
2
– жетелениўши валдың қуўатлығы, кВт 
Берилислер саны төмендегише анықланады. 
2
1
2
1




n
n
i
 

---

4
 
 
Фрикционлы
 бирилислер. 
Жетекши валдың ҳәрекети жетелениўши валға сүйкелис күши 
тәсиринде жеткизилип берилсе, бундай берилиси фрикционлы берилис деп 
айтылады. 
Қайыслы берилислер.
 
Қайыслы берилислер 10….15м, айырым жағдайларда 20….40 м ге дейинги 
аралыққа айланба ҳәрекетти жеткизип бериў хызметин атқарады. Өз-ара бир ямаса 
бир неше қайыслар менен ҳәрекетти шливлар арқалы жеткерип береди. 
Жетекши шлив жетелениўши шливке айланыс ҳарекетин қайыстың керилиўи 
нәтийжесинде шлив пенен қайыс арасында пайда болатуғын сүйкелис күш 
есабынан жеткизип бериледи. Қурылыс машиналарында ен көп тарқалған қайыслы 
берилислерден сыңа тәризли қайыслы берилис қолланылады. 
Қурылыс машиналарында пайдаланылатуғын сыңа тәризли қайыслар жети 
түрде (О,А,Б,В,Г,Д,Е) шағарылады ҳәм олардың ҳәр қайсысы белгили дәрежедеги 
қуўатлылықты жеткизип бериўге мөлшерленген. Мысалы «А» түриндеги қайыс 
1,6±2,6 кВт қуўатлылықты, «Д» түриндеги қайыс 20±32 кВт қуўатлылықты 
жеткизип бере алады. Қайыслы берилислердиң артықмашылығы дүзилиси ҳәм 
пайдаланыўы әпиўайы, баҳасы арзан, шаўқымсыз жумыс ислейди.