Microsoft Word kuk turklari asiri ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
4
4
Kun oxirlab qolganda bir qo‘lyozmaning parchasini topdim. Bu qog‘oz bo‘lagi emas, balki 
kattakon toshga o‘yilgan qadimgi bitiklar edi, men darhol uni rasmga oldim. Bu yozuvni 
o‘qiy olmay, haligi qariyadan umid qildim, u esa toshni avval hech kim ko‘rmaganini 
aytdi, bunga sabab, ming yillardan beri tosh yozuv qismi pastga qaragan holda yotardi. 
Chol joynamozini uning ustiga yoygandi, silliq qora tosh ko‘zdan bekindi. Undan 
tafsilotlarni so‘rab o‘tirmadim, ikki kun ichida bilag‘on amerikalik do‘stimni bu yerga olib 
kelishim lozim edi. «Mana buni o‘qib ko‘rsin-chi», deya chol kir muqovali bir daftarni 
tutqazdi qo‘limga. Men xitoylik hamrohlarimni esladim va daftarni darhol terlab ketgan 
qo‘ynimga yashirdim. 
Keyinroq bu aqldan ozgan cholni aldaganga o‘xshab qoldim: biz uni ham, haligi toshni 
ham ko‘rgani bormadik. Bunga men emas, Lukning Urumchida g‘oyib bo‘lgani sabab 
bo‘ldi. «Hungshian Bingua» mehmonxonasida Lukni zudlik bilan mamlakatdan chiqib 
ketganini aytishdi, lekin bu chindan ham shubhali edi. Qolaversa, u menga na bir xabar 
va na ishim uchun bir chaqa qoldirgan edi! 
Toshning surati tushirilgan plyonkani yuvdirish uchun o‘z hamyonimdan pul to‘lab, 
g‘urbatxonada boshimni ushlagancha yakka o‘zim plyonkaning ertaga tayyor bo‘lishini 
kutib o‘tirarkanman, tugmalanmagan kuylagim sabab qo‘ynimdagi boyagi daftarcha 
yerga tushib ketdi. Aqalli bu narsani o‘qishga ma'naviy haqqim bor-ku, deya o‘zimni 
ovutganday bo‘ldim va daftar muqovasini yirtib, uni ocha boshladim. Afsuski, bu qadimiy 
qo‘lyozma emas, balki kundalik bir daftar bo‘lib, uning birinchi sahifasida 7 dekabr 1990 
yil sanasi ko‘rsatilgan edi.
«Men ushbu har ikki ishni orqaga surishga majbur bo‘ldim, bundan ko‘zlangan maqsad 
birmuncha avvalroq boshlangan va tugallanish arafasida bo‘lgan loyiha ustida 
ishlamoqdan iborat. Mening qadimiy ko‘k turklarining siri haqidagi kitobim nihoyasiga 
yetdi va hozirda uni chop etish uchun noshir izlab yuribman - bu ish chindan ham 
ko‘pgina vaqtimni oldi (o‘tgan yil yozidan hozirgacha). Bu borada bir necha qomusiy 
maqolalarim va 6-asr Turk xonligi haqidagi uchta chop etilmagan maqolam bor. Men 
o‘sha davr ko‘k turklarining sehrli olamiga batamom berilib ketdim, hozir umid 
qilamanki, ularning diniy va shohona hayotiga oid kitob va maqolalarni kelgusi yoz oyi 
oxirigacha tartiblab bo‘laman. Ana undan keyin navbatdagi loyihaga o‘tishim mumkin...»
Bu gaplarni to‘g‘ri o‘qiganimga shubhalanib qaradim. To‘g‘risini aytganda, qo‘lda 
yozilgan xatlarni o‘qishga no‘noqroqman. Bu husnixat ham shu qadar kichik va 
tushunarsiz ediki, men o‘zimni qiynamaslikni ma'qul ko‘rib, oxirgi varaqqa ko‘z 
yugurtirdim. Uning sarlavhasi «6 fevral 1991 yil» edi. 
«So‘nggi ikki oy ichida hayotim qanchalik o‘zgarib ketganigidan taajjubdaman. Bu yerga 
ikki oy avvalroq kelgan edim, o‘shanda kelajakdan umid qilsa bo‘lardi. Hozir xavfli 
vaziyatga tushib qoldimki, bu haqda eslatib o‘tish judyam yaxshidir. Hayotim Shia 
Changnikiday tartibsiz bo‘lib ketdi. Uning oilasi faqatgina an'analarining kuchliligi uchun 
yashab turibdi. Afsuski, biz o‘zgarishlar qilish uchun o‘zimizda kuch topa bilavermaymiz. 
Bir oy oldin qanchalik go‘l bo‘lgan ekanmiz-a! Uning vaziyatni qanday qabul qilayotganini 
bilish men uchun judayam qiziq. Shuningdek, uning bu vaziyatdagi shaxsiy o‘rni haqida 
ham tashvishdaman. Ertaga men uni Turfonda ko‘rish uchun otlanaman. U meni oilasi 

---

Ko‘k Turklari asiri (roman). Nouman Smaylz