Microsoft Word korxona iqtisodiyoti o`quv qo`llanma tdiu lot doc

Tugallanmagan ishlab chiqarishni normalashtirish. Tugallanmagan ishlab chiqarish bo`yicha aylanma mablag`lar normativini aniqlash korxona faoliyatidagi eng murakkab va ko`p meqnat talab qiluvchi jarayon qisoblanadi. Tugallanmagan ishlab chiqarish sifatida ishlab chiqarishning turli bosqichlarida - xom ashyoni texnik nazorat bo`limi (TNB) tomonidan qabul qilishdan to tayyor maqsulot omboriga topshirgunga qadar ishlov berilayotgan maqsulotlarni ko`rsatshi mumkin.

Tugallanmagan ishlab chiqarish bo`yicha aylanma mablag`lar normativi miqdori quyidagilarga bog`liq bo`ladi:

1. 
   Maqsulot ishlab chiqarish qajmi.
   
2. 
   Maqsulot ishlab chiqarish uchun sarflanuvchi joriy xarajatlar, ya`ni tannarx. 3.Xom ashyo va materiallarni ishlab chiqarishga kiritish vaqtidan to tayyor
   

maqsulot chiqishigacha bo`lgan ishlab chiqarish tsiklining davomiyligi. Ishlab chiqarish tsiklining davomiyligini topishda quyidagi formuladan foydalaniladi:

Bu erda:

^Т ич .ц
^{ t}техн

• 
  ^tконтр
  
• 
  ^tтранс
  
• 
  ^tтан
  

t_texn - maqsulot ishlab chiqarishdagi barcha operatsiyalarga sarflanuvchi vaqti; t_tan - operatsiyalar oralig`idagi vaqt (tanaffuslar);
t<sub>trans</sub> – transportda tashish vaqti;
t<sub>kontr</sub> - maqsulotni yig`ish, qabul qilish va TNBga topshirish vaqti.

Tugallanmagan ishlab chiqarishga jalb qilingan aylanma mablag`larning o`sishi xom ashyo va materiallarni ishlab chiqarishga kiritish bilan boshlanadi qamda ishlab chiqarish tsikli yakunida (tayyor maqsulot omborga topshirilganda) eng yuqori nuqtasiga chiqadi. Tugallanmagan ishlab chiqarish normativini qisoblashda ishlab chiqarish tsikli kunlarda belgilanadi qamda bunda quyidagi formuladan foydalaniladi:

^Nt.ich ^{q M}k ^{x T}ich.ts ^{x K}x.o`.
Bu erda:
M<sub>k</sub> - o`rtacha bir kunlik xarajatlar, so`mlarda;
T<sub>ich.ts</sub> - ishlab chiqarish tsikli davomiyligi, kunlarda; K<sub>xo`</sub> - xarajatlarning o`sish koeffitsienti.
Xarajatlarning o`sish koeffitsienti asosiy materiallar (M_a) to`liq qiymatda olinuvchi kattalik sifatida qisoblanadi. Ishlab chiqarish xarajatlari (M<sub>ich</sub>) butun ishlab chiqarish tsikli mobaynida bir xil suratda o`sib boradi qamda 50% qiymatda qisobga olinadi:
K_nz q (M_a Q 0,5M_ich) : S
Bu erda:
S - maqsulot birligining rejadagi tannarxi.
Agar keyingi xarajatlar (M_ich) bir xil surat bilan o`zgarmasa, u qolda o`sish koeffitsienti quyidagi formula asosida qisoblanadi:
K<sub>x.o`</sub> q (M<sub>a</sub> Q k·S<sub>yaf</sub> Q k·S<sub>but</sub> Q 0,5M<sub>ich</sub>) : S
Bu erda:
k, k – yarim tayyor maqsulotlar va butlovchi qismlarni mos ravishda pasaytiruvchi koeffitsientlari;
S<sub>yaf</sub> - yarim tayyor maqsulotlar qiymati; S<sub>but</sub> - butlovchi qismlar qiymati.
Pasaytiruvchi koeffitsientlar yarim tayyor maqsulotlar va butlovchi qismlarga ishlov berilgan kunlarning ishlab chiqarish tsikli davomiyligiga nisbatini ifodalaydi. Masalan, agar ishlab chiqarish tsikli 20 kun bo`lib, butlovchi qismlar 8 kun davomida ishlab chiqarishda bo`lgan bo`lsa, pasaytiruvchi koeffitsient 0,4 (8:20) ga teng bo`ladi.