Microsoft Word Ko‚chmas mulkka investitsiyalash doc

Banklarni developerlarga ishonchsizligi, baland risklar – kreditlar 
bo‘yicha baland foizlar sababchisidir. Umumiy holatda banklar tijorat 
ko‘chmas mulk loyihalarini valutada 12% yillik to‘lov bo‘yicha kredit-
laydi. Kapitalga investitsiyalash banklarning developerlarga yuqori ta-
lablari bilan bog‘liqdir. Bular – bank raqobatlashayotgan aksiyalar ulushi, 
loyihaga foyda olib kelmasligi va shirkatlarga investitsiyalash uchun 
boshqa uskunalar qidirish zaruriyati qolmaydi. 

---

 
52
Qanday qilib kredit to‘lashga qodir developer bo‘lish mumkin? 
Muammo: hujjatlarning mos kelmasligi.  Nega banklar investitsion 
loyihalarni kreditlashdan voz kechishadi? Aleksey Chijovning fikricha, 
loyiha parametrlari kredit muassasalari talablariga mos kelmaydi. Gap 
shundaki, qarz oluvchining kreditni qaytarishga qodirligiga amin bo‘lish 
uchun, bank shirkatdan kredit tarixi, so‘nggi 3 yil uchun buxgalteriya 
hisoboti (ba’zilarida 5 yilga)ni talab qiladi. Biroq ko‘p hollarda deve-
loper bu talablarga ko‘p sababga ko‘ra javob berolmaydi. Asosiysi – 
yangi loyihani amalga oshirishda, qoidaga ko‘ra, developer yangi 
yuridik shaxsni tuzadi. Shunday qilib, hisob-kitob va boshqaruvni oson-
roq amalga oshirsa bo‘ladi. O‘z-o‘zidan, yangi yuridik shaxsda kredit 
tarixi bo‘lmaganligi uchun va yana yangi tuzilgan shirkat so‘nggi yillar 
uchun bankka buxgalteriya hisobini ko‘rsatolmaydi.  
Yechim: bank bilan kelishish. Bu muammoni yechishni faqat bank 
bilan kelishgandagina amalga oshirsa bo‘ladi. Bu bilan developer uchun 
bosh shirkat nomiga kreditni rasmiylashtirish va olingan vositalarni yangi 
shirkat kapitaliga kiritma sifatida jalb etishi kerak bo‘ladi. Boshqacha 
varianti ham bor: kredit yangi yuridik shaxs nomiga, kredit tarixi va zaruriy 
talablarga javob beruvchi bosh shirkat kafolatiga ko‘ra rasmiylashtiriladi. 
Muammo: kredit bo‘yicha ta’minlanganlikni yo‘qligi. «Bekar-
konsalting» mutaxassislari tijorat ko‘chmas mulk sohasida investitsiya-
lash loyihalarini kreditlashda banklar rad etadigan yana bir muhim 
sababni ko‘rsatishmoqda – developerlarda kredit bo‘yicha ta’minlangan-
likning yo‘qligi. Qoidaga ko‘ra, banklar qarz oluvchidan mavjud aktivlar 
ko‘rinishida ta’minlanganlikni talab etishadi. Ko‘p hollarda aktivlar 
qiymati kredit summasidan, uni qoplash koeffisientini hisobga olgan 
holda, umumiy summadan oshmaydi. Bu bilan mulkdagi obyektlarni 
baholash bilan bank tomonidan akkreditasiyalangan kreditor manfaatla-
rida harakat qiladigan, baholash shirkatlari shug‘ullanadi. Baholash yana 
«daromadli» deb nomlangan usul bilan ham o‘tkaziladi – nafaqat obyekt 
qiymati, balki egasiga keltiradigan daromad ham inobatga olinadi. 
Afsuski, baholashda bu usulni ishlatganda ham, mulk obyekti bank 
uchun developerni kreditni to‘lashga qodir qilib qo‘ymaydi.  
Yechim: loyihaviy moliyalash. Developerga zaruriy investitsiyalarni 
olishda yordam beradigan, qurilayotgan obyekt garov obyekti hisoblana-
digan, loyihaviy moliyalash ham mavjud. Agar to‘satdan developerda 
manbani qaytarish bo‘yicha muammo sodir bo‘lsa, u obyektni bozorga 
olib chiqishi va shu bilan o‘zining qarzi va foizlarini qaytarishi yoki uni 

---

 
53
o‘zida qoldirishi mumkin. Banklar bunday kreditlash foydaliroq, chunki 
obyektning bozor qiymati (kredit puliga qurilayotgan bino va yer uchast-
kasi uchun huquq narxi) qarz oluvchi foydalanadigan kredit hajmidan 
oshib ketadi. Undan tashqari bozor qiymati qurilayotgan binoning o‘z 
qiymatidan tezroq o‘sadi. Bank developerni transhlar  bilan, loyiha 
tayyorligini o‘lchovi bo‘yicha kreditlaydi. Bunda baholovchilar qurila-
yotgan obyektni vaqti-vaqti bilan qaytadan baholab turishadi. Bankning 
riski kreditdan foydalanishning barcha bosqichlarida yopilgan.